Ambtenaren gaan een poosje meelopen met leraren, zodat ze met eigen ogen kunnen zien hoe Haagse regeltjes tot overbodige rompslomp en werkdruk leiden. Ze zijn ook van harte welkom in het hbo, zeggen de meeste bestuurders. Paul Rüpp van Avans ziet er minder in.
‘Leraren geven vaak aan dat ze te kampen hebben met een hoge werkdruk en regeldruk, onder andere door dossieropbouw bij zorgleerlingen, piekbelasting en gebrek aan tijd voor professionalisering’, schrijven minister Bussemaker en staatssecretaris Dekker van Onderwijs aan de Tweede Kamer.
Dat zou ook op hbo-docenten kunnen slaan. Die moeten al hun stappen en beslissingen zwart op wit zetten voor het geval de accreditatiecommissie ernaar vraagt. Daar zijn ze veel tijd aan kwijt, terwijl ze toch al hard moeten werken. Zouden de ambtenaren van het ministerie van OCW misschien ook een poosje met een hbo-docent moeten meelopen?
Bureaucratie
Henk Pijlman, voorzitter van de Hanzehogeschool Groningen, denkt dat de ambtenaren niet zo snel zullen schrikken van wat ze aan de hogeschool meemaken. ‘Die zullen wel wat gewend zijn als het om bureaucratie gaat. Maar het kan geen kwaad. Ik zou het sowieso goed vinden als ambtenaren werkstages lopen in het onderwijs. Ze moeten weten hoe het werkveld eruit ziet waar ze dienstbaar aan zijn. Ik sta zelf ook regelmatig voor de klas. In het hbo gaat het vooral om de druk van de accreditatie. Verantwoording, dat is het item.’
Werkdruk
De collegevoorzitter van de Hogeschool Rotterdam, Ron Bormans, heeft aanvankelijk geen tijd om te reageren omdat hij de hele dag in de les zit en met pabo-docenten meeloopt. Toeval bestaat niet, mailt hij een dag later. Ook hij vindt het leerzaam om met docenten mee te lopen. ‘Ambtenaren zijn van harte welkom om dat bij ons te komen doen. Krijgen ze ook een gevoel bij wat het hbo is en wat het zo bijzonder maakt. Ik geloof overigens niet dat dat gaat helpen bij de werkdruk. We hebben in het hbo zelf de sleutel in handen om daar wat aan te doen en pakken dat ook op.’
Lekker druk
Zoiets zegt collegevoorzitter Hein van Oorschot van de NHTV Breda ook. ‘In de eerste plaats vind ik werkdruk relatief: er is een groot verschil tussen “lekker druk” en “dicht bij overspanning”. Dat verschil ligt vaak bij de manier waarop de organisatie dingen organiseert. Regelgeving en werkdruk moet je niet op een hoop vegen: ook zonder regeldruk kan er werkdruk zijn.’ Bovendien wijst hij erop dat het veel uitmaakt wanneer je precies meeloopt en met wie. Volg je een lid van de examencommissie, een manager of een startende docent? Doe je dat vlak voor de tentamens of als het blok net begonnen is? ‘Kortom, het is zeker interessant’, aldus Van Oorschot, ‘maar je moet het project goed “framen” wil het zinvol en informatief zijn.’
Avans
Maar Paul Rüpp van bestuursvoorzitter van Avans ziet er minder in. ‘Ik weet niet of dat een goed idee is, omdat de situatie in het hbo van een andere orde is dan in het primair of voortgezet onderwijs, waar het ministerie docenten veel verplichte verslaglegging heeft opgelegd. Dat geldt in het hbo minder.’ Wel heeft het ‘zogenaamde kwaliteitsmanagement’ volgens hem in het hbo tot allerlei processen en verantwoording geleid, om zoveel mogelijk risico’s te vermijden. Dat zou hij liever anders zien: ‘Uitgaan van vertrouwen in de professional maakt veel bestuurders onzeker. Bij high trust hoort weliswaar low tolerance, maar ook low control. En dan hoeft er maar iets te gebeuren en we schieten in high control.’
Dat is eigenlijk van alle tijden, denkt Rüpp. Hij wijst op een prachtig essay van de zestiende-eeuwse filosoof Michel de Montaigne, Over de ervaring: ‘Er bestaat weinig verband tussen ons handelen – dat voortdurend aan verandering onderhevig is – en de vaste, onveranderlijke wetten.’ Montaigne citeert Tacitus (Annales, III, 25.2) om dit te illustreren: ‘Ut olim flagitiis, sic nunc legibus laboramus.’ Rüpp: ‘Vrij vertaald staat daar: Vroeger leden wij onder de misdaden, nu onder de wetten. En voor wetten mag je regeldruk lezen. Ik denk dat bestuurders zelf eerst aan zet zijn.’
Overigens is het ministerie van Onderwijs al bezig met de herziening van het toezicht op het hoger onderwijs. Nu worden alle opleidingen elke zes jaar gekeurd door onderwijskeurmeester NVAO. Bovendien kan de Onderwijsinspectie informatie opvragen en is er ook nog een commissie die de prestatieafspraken in de gaten houdt en gegevens verzamelt. Dat wil OCW iets beter op elkaar afstemmen, zodat dezelfde informatie niet drie keer hoeft te worden verstrekt.
Punt. Of had jij nog wat?