Ex-ambtenaar klapt uit de school over ‘hbo-fraude’

De directie hoger beroepsonderwijs van het ministerie van Onderwijs en de HBO-raad hebben met vereende krachten jarenlang maatregelen tegen gesjoemel met bekostigingsregels tegengewerkt. Dat zegt André Kuperus, voormalig ambtenaar van het ministerie, in Trouw. Morgen wordt het Rekenkamerrapport over de ‘hbo-fraude’ verwacht, waarin op verzoek van de Tweede Kamer met name de rol van de overheid zal worden belicht.
Kuperus zelf waarschuwde zijn bazen regelmatig over misbruik, maar werd door hen even zo vaak teruggefloten, zo vertelt hij. Al in 1991 plaatste Kuperus, belast met de bekostiging van het hbo, een waarschuwende passage in de onderwijsbegroting. Maar het ministerie maakte zich er uiteindelijk niet druk over, omdat het totale bedrag voor het hbo niet in het geding was. Hogescholen die sjoemelden, haalden hooguit meer uit de ruif ten koste van collega-instellingen, was de redenering. Bovendien moest er nu eenmaal meer ‘marktgericht’ geopereerd worden door hogescholen. Daartoe moest een zekere speelruimte aan de instellingen worden gelaten.
Een van de bazen van Kuperus, Jan Zuurmond, werd in 1999 de nieuwe directeur hbo. Hij kwam van het Centraal Bureau voor de Statistiek, waar hij bekend stond als een goed manager. Maar hij ‘was volslagen onbekend met de sector’. In maart 2002, vlak voordat de accountants van het ministerie rapporteerden, werd Zuurmond op non-actief gesteld, omdat hij had nagelaten in te grijpen.
Niet minder kritisch is Kuperus over de rol van de HBO-raad. De koepel van hogescholen zou zijn gewicht hebben gebruikt om kritiek op het gesjoemel onder het tapijt geveegd te krijgen. In het krantenartikel wordt het beeld geschetst van een ondeskundig ministerie, dat aan het handje van de HBO-raad liep, en alles deed om conflicten met die invloedrijke organisatie te vermijden.
In 1999 zouden de regels eindelijk enigszins worden aangescherpt. De volledige bekostiging van ’turbo-studenten’ – passanten die met behulp van vrijstellingen na een minimaal verblijf aan een hogeschool afstudeerden – zou worden ingeperkt. Maar Zuurmond besloot onder druk van de HBO-raad, inmiddels voorgezeten door de huidige PvdA-informateur Leijnse, de maatregel een jaar op te schuiven. Vanwege ‘flutredenen’, zegt de oud-ambtenaar, die het verzoek om uitstel moest inwilligen. (FG)