‘In televisieseries weten ze in een aflevering de zaak op te lossen, zo gaat het in de realiteit niet’, zegt Carlo Schippers. Hij zit al dertig jaar bij de politie. Hij is begonnen bij moordzaken in Amsterdam en werkt nu als profiler voor het Korps Landelijke Politiediensten. De opleiding hiervoor heeft hij gehad bij de FBI in de Verenigde Staten.
‘Op het moment dat ik in Amerika zat, kwam hier Silence of the Lambs uit. Dat is een leuke film, maar levert alleen losse flodders op van het werk van een profiler.’ Schippers is in de beruchte kelder geweest waar Jodie Foster, in de rol van Clarice Starling, de seriemoordenaar Hannibal ontmoet. ‘Er zat geen cel in laat staan een dader zoals Hannibal. In werkelijkheid zitten FBI agenten daar te werken in hun kantoorkubussen zonder zonlicht of frisse lucht.’
Het vak van profiler is in de Verenigde Staten ontstaan. Doordat politiemensen klassikaal zaken besproken, ontdekten ze grote lijnen. ‘Hoe meer zaken je onder ogen krijgt, hoe beter je vaste patronen in het gedrag van een dader kan ontdekken. Deze patronen op hun beurt zeggen iets over de persoonlijkheid van de dader’, zegt Schippers. Ter illustratie geeft hij het voorbeeld van een persoon wiens huis een grote bende is. De kans dat die persoon een ‘nette’ moord pleegt, is nihil. Door alle patronen te bundelen ontstaat een daderprofiel.
Dat er in de Verenigde Staten zoveel kennis bestaat over de psyche van daders heeft een logische verklaring. ‘Er worden meer misdrijven gepleegd dan in Nederland, dus er zijn meer zaken om te analyseren en van te leren’, vindt Schippers. Zijn gastcollege is doorspekt met gruwelijke zaken van Nederlandse bodem zoals de man die zijn moeder vermoordde en van haar huid een jas maakte en een man die dacht dat zijn vrouw zou bevallen van een satanskind. Schippers was bij beide zaken betrokken en gebruikte ze om te illustreren dat er niet alleen in de VS ‘gestoorde’ mensen rondlopen.
De criminoloog ondersteunt rechercheteams die te maken krijgen met een moord- of zedenzaak. Verder houdt hij zich bezig met onderzoek naar de ontwikkelingen in gedrag van daders. ‘Je kunt nu in series op televisie zien hoe je als dader geen sporen kunt achterlaten. Het is mogelijk dat bijvoorbeeld verkrachters hun werkwijze hierop aanpassen door een condoom om te doen.’ Al zal dit volgens Schippers niet snel gebeuren omdat het gebruiken van een condoom niet past in de fantasie van een verkrachter.
Een daderprofiel kan ook nooit als bewijs dienen. ‘Het is een indicatie voor het rechercheteam in welke richting ze moeten zoeken. Het daadwerkelijke bewijs moet geleverd worden door te zoeken naar sporen en door verhoor.’
Sinds 2001 is er voor de Nederlandse profiler meer werk bijgekomen door de toename van het aantal dreigbrieven. ‘Helaas lijkt het wel of je geen bekende Nederlander bent als je niet tenminste een keer wordt bedreigd.’ Schippers en zijn collega’s moeten de beslissing nemen of de bedreigde wel of niet een risico loopt.
Op de website van de Amerikaanse televisieserie Criminal Minds kun je zelf een test doen of je als profiler zou kunnen werken. ‘Persoonlijk heb ik de test nog niet gedaan’, zegt Schippers. ‘Stel je voor dat eruit komt dat ik ongeschikt ben.’ [AR]
Punt. Of had jij nog wat?