De commissie onder leiding van voormalig minister Jan Terlouw werd vorig jaar door beide universiteiten ingesteld om advies uit te brengen over het naamgebruik van Debye. Begin 2006 werd bekend dat de fysicus in 1938 een brief had ondertekend waarin hij joodse leden van de Duitse kring van natuurkundigen opriep hun lidmaatschap op te zeggen. Daarop besloten Utrecht en Maastricht de naam van Debye niet langer te gebruiken voor hun instituut en prijs.
De commissie heeft begrip voor deze beslissing, maar stelt dat er inmiddels meer bekend is over de omstandigheden waaronder Debye de brief ondertekende. Verwijzend naar het eind november verschenen rapport van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie concluderen Terlouw en de zijnen ‘dat er onvoldoende reden is Debye zijn wetenschappelijke lauweren te ontnemen’.
De commissie erkent dat Debye bepaald geen verzetsheld is geweest, maar ook geen nazipropagandist, collaborateur of uitgesproken antisemiet. Dankzij zijn bemiddeling heeft een aantal van zijn joodse collega’s Duitsland bovendien veilig kunnen verlaten. ‘Hij was veeleer een pragmatisch-flexibele wetenschapper, in politiek opzicht oppervlakkig georiënteerd en niet bijster geïnteresseerd als het om andere dan wetenschappelijke onderwerpen ging.’
Het college van bestuur van de Universiteit Utrecht volgt het advies en noemt haar instituut voor chemisch-fysisch onderzoek weer Debye Institute for Nano Materials Science. De Universiteit Maastricht blijft bij haar eerdere oordeel. Dit omdat Debye met zijn gedrag in de oorlog onmogelijk de voorbeeldfunctie kan vervullen die noodzakelijk is voor een dergelijke prijs. Zwaar weegt daarbij de constatering van de commissie Terlouw dat Peter Debye na 1945 nooit een verklaring heeft gegeven voor zijn handelwijze en zich nooit heeft uitgesproken over de nazitijd. [HC/HOP]
Punt. Of had jij nog wat?