De Utrechtse docent gaf donderdag tijdens een SpotLIChtbijeenkomst in Den Bosch, georganiseerd door het Leer- en Innovatiecentrum, een demonstratie van de methode. Kritisch denken is een ‘hogere vaardigheid’, die heb je niet vanzelf, die moet je leren, meent Ter Berg. Niet door boeken te lezen, maar door te oefenen. ‘Zoals je tennissen ook alleen kunt leren door te oefenen.’
Visualiseren redeneringen
De methode Rationale bestaat onder meer uit een softwareprogramma, dat redeneringen snel zichtbaar maakt. Het visualiseren van redeneringen is volgens Ter Berg een goede manier om het kritisch denken te oefenen. Bovendien kunnen de uitkomsten snel met anderen worden gedeeld. De docent ziet meteen of een redenering klopt of niet.
Het softwareprogramma toont een boomstructuur, waarin studenten zelf bijvoorbeeld een stelling invullen. Vervolgens dragen ze in blokjes eronder argumenten hiervoor aan en bijvoorbeeld tegenargumenten. Het ziet er aantrekkelijk uit en navigeert handig. Alle soorten argumenten hebben andere kleuren, wat zorgt voor een overzichtelijk geheel. Zo leren studenten hun gedachten te structureren, aldus de docent. Maar er staan bijvoorbeeld ook oefeningen met logisch denken in het programma. Die beginnen simpel en worden steeds moeilijker.
Kritische burgers
‘Ik miste zelf bij studenten het vermogen om een goede redenering op te bouwen, waarbij rekening wordt gehouden met weerlegggingen’, vertelt Ter Berg, die is bestrokken bij de minor Filosofie, Ethiek en Praktijk bij de Hogeschool Utrecht. ‘Kritisch kunnen denken wordt in het hbo steeds belangrijker, omdat er steeds meer onderzoek wordt gedaan. En kritische burgers komen ook de democratie ten goede’, meent Ter Berg.
Hij ging op zoek naar een methodiek om studenten kritisch te leren denken en kwam uit bij de universiteit van Melbourne, waar Tim van Gelder een programma had ontwikkeld om kritische denkvaardigheden te ontwikkelen. Het programma oogste internationaal veel lof. Ter Berg en zijn Utrechtse collega Sytske Teppema maakten het toegankelijk voor het Nederlandse onderwijs. De methodiek wordt inmiddels gebruikt bij verschillende hogescholen. De Stichting Kritisch Denken werd opgericht om het programma Rationale verder uit te baten.
Aanschaf als excuus
De Avansdocenten die donderdag aanschoven bij de presentatie zijn enthousiast over de methode, maar waarschuwen ook. ‘We moeten oppassen dat de aanschaf van zo’n programma niet gebruikt wordt als een excuus’, meende docent Wim Huisman van de Academie voor Algemeen en Financieel Management. Het kritisch leren denken zou in het hele curriculum verweven moeten zijn. ‘Als de ene docent het gebruikt en de andere docent laat studenten weer gewoon rijtjes uit het hoofd leren, werkt het niet.’ Ter Berg was dat met hem eens. Adri Verhoosel van het Leer- en Innovatiecentrum merkte op dat ook voor een goede accreditatie het kritisch leren denken in het programma moet zijn vastgelegd.
Er ontstond nog een discussie over de vraag of het Competentie Gericht Leren het kritisch denken om zeep had geholpen. ‘Vroeger had je een student veel langer onder je hoede, nu is dat meer versnipperd’, merkte een docent Sociale Studies op. Ter Berg beaamt dat is onderschat dat de kritische houding van de hbo-student vaak nog niet ontwikkeld is en dat je hem daarbij moet helpen. [PM]
Meer informatie: www.kritischdenken.nl.
Punt. Of had jij nog wat?