Voor ieder jaar dat je studeert, gaat je inkomen met zeven procent omhoog, beweert Harbers. ‘Zelfs wanneer je die studie niet afmaakt. Als er een sociaal leenstelsel komt, gaan we ervan uit dat studenten die rekensom zullen maken. En gaat de som niet op, dan hoef je het ook niet terug te betalen. Wie niet gaat studeren omdat hij later geen schuld wil hebben, doet uiteindelijk zichzelf tekort. Maar voordat er zo'n leenstelsel komt, is er wel een mentaliteitsverandering nodig. Een folder over lenen bij de schooldecaan, dat is niet genoeg, je moet mensen meenemen in een verhaal: wat kun je je later permitteren?’
Oud-minister van Onderwijs Ronald Plasterk liet vorig jaar nog een brief rondsturen met daarin de boodschap: leen vooral niet te veel.
‘Dat ging ergens anders over. Uit een onderzoek door het Nibud was gebleken dat studenten juist helemaal geen leenangst hebben. Ze lenen niet alleen bij de IB-groep maar ook bij banken. En echt niet alleen voor hun studie, ook voor de leuke dingen in het leven. Maar zelfs al moet je lenen voor je opleiding, vergeet dan niet dat de overheid ook meebetaalt, zodat instellingen het lage, wettelijke collegegeld kunnen vragen.’
Maar de VVD wil opleidingen toch zelf het collegegeld laten bepalen?
‘Alleen als daar aantoonbaar meer kwaliteit tegenover staat. Zoals bij de university colleges. Ik was laatst op het University College Utrecht. Hun alumni volgen masters aan Harvard of Cambridge. Dan weet je: dat hogere colegegeld verdien ik later terug. Maar willen opleidingen een hoger tarief kunnen verantwoorden, dan moeten ze wel van goeden huize komen.’
Zijn er geen alternatieven voor een leenstelsel?
‘Het voorstel van GroenLinks, de academicibelasting voor afgestudeerden, lijkt heel sympathiek. Maar het gaat eraan voorbij dat hoogopgeleiden vaak al veel belasting betalen. Aan het plan van het CDA zitten ook allerlei haken en ogen. Studenten met meer dan een jaar vertraging moeten het instellingscollegegeld betalen en dat is vaak duizenden euro’s meer. Bij ons kun je ervoor kiezen langer te studeren, maar dan moet je ook langer lenen of op een andere manier in je levensonderhoud voorzien. Maar het is wel je eigen keuze. Bovendien investeert het CDA niet in de kwaliteit.’
En de VVD wel?
‘Ja, door docenten beter te belonen. We pleiten ook voor een ander bekostigingssysteem. In het huidige stelsel worden instellingen te veel beloond op basis van studentenaantallen – kwantiteit, niet kwaliteit. Belonen op kwaliteit kan door de invoering van landelijke voortgangstoetsen, zoals die er zijn bij de geneeskundeopleidingen. De bekostiging zou ook gekoppeld kunnen worden aan het keurmerk van kwaliteitsbewaker NVAO. Of een opleiding voldoende, goed of excellent is mag doorklinken in de bekostiging.’
Wordt het hoger onderwijs dan niet minder toegankelijk? De VVD wil ook al meer selectie aan de poort.
‘Het is bewezen dat selectie werkt: geselecteerde studenten beginnen veel gemotiveerder aan hun studie. Natuurlijk kun je tegenwerpen: selecteren is unfair, iedereen moet aan elke opleiding kunnen beginnen. Maar is het wél fair dat veertig procent van de eerstejaars afhaakt? Wat we willen is goede matching of selectie. Dat kan op basis van middelbare schoolcijfers, een toelatingsexamen of een intakegesprek. Instellingen kunnen zelf uitmaken wat het beste werkt.’
Selectie en matching zijn duur. En de VVD wil er niet extra in investeren.
‘Het is maar de vraag of het geld kost. Studenten die afhaken zijn veel duurder. Selectie levert juist winst op. En wanneer het sociaal leenstelsel er is, gaan studenten ook bewuster kiezen. Als ik ervoor leen, zullen ze denken, dan wil ik wel een opleiding die wat voorstelt. Dan heb ik recht op het allerbeste.’ [IB/HOP]
Punt. Of had jij nog wat?