’s Nachts, als niemand in de gebouwen is, lijkt de dood afwezig. Heel af en toe, als we een kamer ter herinnering aan een kort geleden overleden collega of student hebben ingericht, mag het dan lijken alsof de dood wel de nacht in de school doorbrengt, het is slechts schijn, wij hebben de dood mee naar huis genomen. Zoals we deze ’s morgens weer mee naar de hogeschool nemen.
Heel even dacht ik aan wat de filosoof Heidegger zegt over de confrontatie van de mens met de dood: Dasein is een sein-zum-Tode. Pas door een reflectie op de confrontatie met de dood ontstaat authenticiteit, een gericht zijn op de toekomst. Daarmee bepaal je wat wezenlijk is voor jou. In het Dasein gaat het hét bestaan immers om zichzelf. En hoe zijn beroemde leerling, Hannah Arendt, hij had ooit een verhouding met haar, anders dan Heidegger juist de nadruk op de geboorte legt.
Maar nee, dat zou de aandacht teveel afleiden van de dood als ervaring, de gewone, dagelijkse dood. De huis-tuin-en-keukendood. De dood in de slok koffie. De dood in de datum in de agenda. De dood in de naam die doet denken aan die andere naam. De dood in de overpeinzing in de stille lift. De dood die niet op de agenda staat maar toch bij de vergadering aanwezig is. De dood in de emmer met sop.
Hoewel dus de dood overal, iedere dag in ons midden is, praten we er weinig over. Het valt namelijk niet mee om de dooddoeners van ons af te schudden. En toch, als we er wel over spreken, zoals die ene keer toen de directeur van Ab naar het meisje van Ab kwam, leeft de boel weer op. Want is er iets erger dan vergetelheid?
The true enemy of man is generalization.
The true enemy of man, so-called History,
Attracts and terrifies with its plural number.
(Czeslaw Milosz, uit Lecture IV)
Daarom hier nu geen ‘hallo Wim’ maar ‘dag Ab’. En ‘dag alle andere doden die we kennen’. Hoe is het eigenlijk met ze? Laten we wat vaker over de doden spreken, het mag hier tenslotte geen dooie boel worden!
Wim Boluijt is docent aan de Academie voor Sociale Studies Breda
Punt. Of had jij nog wat?