Rouvoet, voormalig partijleider van de ChristenUnie: ‘Vooral door de paarse kabinetten is er veel politiek beleid gemaakt op de individualisering van de samenleving. Familiebanden en de kerk zijn steeds minder belangrijk. Wat zijn de gevolgen daarvan?’
Individu
Rouvoet wijst de opbouw van de verzorgingsstaat aan als moment waar het in Nederland de 'verkeerde' kant op is gegaan. ‘In de jaren zestig en zeventig kreeg je in Nederland steeds meer sociale wetten. Er kwamen uitkeringen en betere werknemersrechten. De overheid ging steeds meer zaken collectief regelen en verantwoordelijkheid nemen.’
Volgens Rouvoet eisen Nederlanders sindsdien hun vrijheden op: ‘Ik heb recht op dit, ik heb recht op dat… De vrijheden van de verzorgingsstaat zijn gericht op de ik, op het individu. Egoïsme en vereenzaming krijgen zo een kans. Kijk naar onze grondwet of naar mensenrechtenverklaringen: Nederland heeft geen collectieve grondrechten. In Azië kent men dat bijvoorbeeld wel.’
Vangnetten
De solidariteit is sinds de opbouw van de verzorgingsstaat een ‘fiscale solidariteit’ geworden. Rouvoet: ‘Vroeger waren er de natuurlijke vangnetten van kerk, familie, vereniging. Zij vingen de zwakkeren op: “de weduwe en de wees”. Als iemands boerderij afbrandde, zamelde de dorpsgemeenschap geld in. Nu betalen alle Nederlanders via de belasting mee aan de opvang van de zwakkeren.’
Iedereen in Nederland heeft zo dezelfde rechten: de overheid is het vangnet voor alles. ‘Jong betaalt voor oud, rijk voor arm, gezond voor ziek. Dat is op zich goed en eerlijk, want niet iedereen hoort bij een vereniging of kerkgemeenschap.’ Maar volgens Rouvoet schuilt in deze fiscale vorm van solidariteit het gevaar dat het zijn grenzen bereikt. De solidariteit staat onder druk.
‘De keerzijde is namelijk dat het anoniem is. Kijk naar het nieuwe regeerakkoord: de maandlasten van mensen stijgen en dan neemt de solidariteit af. “Kan die zieke, hoogbejaarde buurvrouw niet haar huis opeten?” Of denk aan de discussie over peperdure medicijnen voor bepaalde ziekten. Moet de maatschappij daar aan meebetalen?’
Eigen kracht
Kleine gemeenschappen en collectieven zouden weer meer eigen kracht en zelfredzaamheid van de overheid terug moeten krijgen, betoogt Rouvoet. ‘Je kunt een individu, bijvoorbeeld een probleemjongere, niet los zien van zijn context, van zijn omgeving. Geef het collectief weer meer verantwoordelijkheid.’ [LJ]
Punt. Of had jij nog wat?