We zijn allemaal naïef en lichtgelovig. En meer dan we zelf denken, blijkt uit de lezing van Johan Braeckman, professor aan de Universiteit Gent. ‘ Als het in het juiste kader geplaatst wordt, geloven we zelfs dat een medium kan praten met de doden.’
De lezing van Braeckman was onderdeel van het symposium ‘Grip op het lerende brein’, dat gisteren op Avans gehouden werd. Hij hield zijn toehoorders voor dat ze allemaal eenvoudig te misleiden zijn. ‘We komen zeer makkelijk in cognitieve valkuilen terecht. Denkputten noem ik ze. Je beseft vaak zelf niet dat je erin gevallen bent. Als mensen je proberen uit de put te halen, zak je er alleen maar dieper in, omdat je gaat rationaliseren.’
Irrationele theorieën
Er zijn massa’s volstrekt irrationele theorieën, sommige met miljoenen aanhangers. ‘Met irrationeel bedoel ik: in strijd met de wetenschappelijke kennis van vandaag de dag’, zegt Braeckman. Zo is er de Flat Earth Society, een club met honderden aanhangers die geloven dat de aarde plat is. ‘Die zitten diep in de denkput. Maar ze weten zoveel over de aarde, dat ze je aan het twijfelen kunnen brengen.’
Kinderen kun je bijna alles wijsmaken. ‘Zelf geloofde ik als kind in vliegende paasklokken die chocolade eieren in Rome haalden en ze hier lieten vallen in tuinen en bij regen zelfs in de huizen’, vertelt Braeckman. ‘Kinderen moeten wel naïef zijn. Zouden ze sceptisch zijn, dan zou dat nadelig zijn voor hun overlevingskans. Dat komt voort uit de oertijd. Als moeders hun kinderen vertelden dat er krokodillen in de rivier zaten, dan wisten ze dat ze daar niet moesten zwemmen. Het zou niet goed geweest zijn als ze dat eerst zelf hadden willen ondervinden.’ De adviezen die moeders geven zijn goed, maar ze vertellen ook dingen die nergens op slaan, aldus de Belgische professor. ‘Die noemen we traditie, ze zijn vaak ingeworteld in de cultuur.’
Theory of Mind
‘Mensen zijn dualisten. We zien mensen niet zoals we ze letterlijk waarnemen met onze zintuigen: een zak van huid, met gaten erin en uitsteeksels die bewegen. We weten dat mensen denken, voelen en zien. Theory of Mind heet dat. Autisten kunnen dat niet interpreteren en hebben daarom moeite met empathisch zijn.’
Mensen hebben een ziel die niet vatbaar is voor de dood of voor verbranding. Lichaam en ziel staan los van elkaar. Dat maakt ons kwetsbaar voor geloof in spoken, aldus Braeckman. ‘We aanvaarden daarom ook dat we in een film een spook door een muur zien gaan. Als het in het juiste kader geplaatst wordt, geloven we zelfs dat een medium kan praten met de doden. Terwijl die alleen maar inspeelt op wat een ander wil horen.’
Punt. Of had jij nog wat?