Sleepwet voor dummies: negen simpele vragen beantwoord door kenner en Informaticastudent Niels

21 maart, de dag van de gemeenteraadsverkiezingen, is ook het referendum over de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). Ook wel bekend als de sleepwet. Niels Mollema, eerstejaarsstudent aan de opleiding Informatica in Den Bosch, is eigenaar van SoftGiant en kan alles uitleggen over deze wet.

Wie zit er achter dit referendum?
“Het referendum is een initiatief van vijf studenten van de Universiteit van Amsterdam. Zij vrezen dat met deze wet de privacy van alle Nederlanders wordt ingeperkt en vinden dat de sleepwet niet thuishoort in een open en democratische samenleving. Zodoende hebben zij een raadgevend referendum afgedwongen met een burgerinitiatief, getekend door 407.582 Nederlanders.”

Waar komt de naam ‘sleepwet’ vandaan?
“Met de nieuwe wet krijgt de Nederlandse inlichtingendienst AIVD de mogelijkheid om grootschalig mensen in de gaten te houden. Door de tegenstanders van de wet wordt die dan ook de ‘sleepwet’ genoemd omdat er data worden verzameld zoals een sleepnet vissen vangt. Als de AIVD iemand verdenkt die bij jou in de wijk woont, zou het zomaar kunnen dat al je appjes, mailtjes, gesprekken en berichten worden opgeslagen.”

Wat houdt de Wiv grofweg in?
“De nieuwe Wiv is een grootschalige en complexe wet die de inlichtingendiensten de mogelijkheid geeft om moderne communicatie af te luisteren. Ze mogen door deze wet bijvoorbeeld al je WhatsAppjes, Skypegesprekken en e-mails ‘aftappen’ en die opslaan om te onderzoeken.”

Van wie komt het idee voor deze wet?
“De wet is ingevoerd door de Tweede Kamer, specifiek door de partijen VVD, PvdA, CDA, PVV, Christenunie en SGP. Op verzoek van de AIVD heeft toenmalig minister Plasterk de wet doorgevoerd.”

Wáárom moet er een nieuwe wet komen?
“De oude WIV komt uit het jaar 2002, een tijd waarin mensen nog nooit van WhatsApp en Snapchat hadden gehoord en je voor Netflix & chill eerst naar de videotheek moest. Nieuwe tijden en ontwikkelingen vragen om modernere regels. De AIVD wil graag nieuwe bevoegdheden om de nationale veiligheid te kunnen waarborgen. Met de mogelijkheden die ze momenteel hebben, is het lastig om voldoende kwalitatieve data te verzamelen en mogelijk kwaadwillenden te stoppen.”

Dus zij kunnen voortaan alle appjes en mails lezen?
“Ja, technisch gezien krijgt de AIVD nu alle rechten die ze nodig hebben om jou af te luisteren. De AIVD zal niet ineens iedereen ‘afluisteren’, maar de mogelijkheid krijgen ze nu wel.”

Is de angst voor privacyschending die er heerst terecht?
“De angst is deels terecht: de data die worden verzameld, mogen maximaal drie jaar worden opgeslagen. Ook mogen de data die in Nederland zijn verzameld, (ongecensureerd) worden gedeeld met buitenlandse inlichtingendiensten. De angst is dat er in de toekomst een regering komt die de data zal misbruiken. Of wat als al jouw appjes en snaps van de afgelopen drie jaar worden gestolen door hackers?”

Zal de wet Nederland daadwerkelijk behoeden voor aanslagen?
“Na aanslagen hoor je vaak ‘de dader was al in beeld’. De AIVD heeft nu ook al de mogelijkheid om verdachten af te luisteren en in de gaten te houden. Een grotere hoeveelheid opgeslagen data zorgt er vaak voor dat er te veel data zijn om effectief te onderzoeken. Dit zal dus eerder leiden tot een grote hoeveelheid kwantitatieve data.”

Het referendum is raadgevend. Zal de politiek iets gaan doen met de uitslag?
“De partijen die de wet in 2017 hebben aangenomen, hebben nog steeds een meerderheid in de Tweede Kamer. Het is onwaarschijnlijk dat de wet helemaal wordt afgeschaft. Wel is bij een overduidelijke ‘tegen’ de Tweede Kamer verplicht om de wet opnieuw te behandelen. Zo kan ervoor worden gekozen om bepaalde punten aan te passen.”