In Een wereld zonder meningen schreef ik over de waarde die de uitwisseling van meningen kan hebben. Deze waarde zegt niets over de manier waarop je een goede discussie voert. In deze column beschrijf ik twee van tien discussieregels uit de argumentatiemethode van Van Eemeren en Grootendorst. Al zou iedereen slechts deze twee discussieregels opvolgen, dan zou daarmee de kwaliteit van discussies al enorm verbeteren.
Een belangrijke discussieregel is de vrijheidsregel. Deze regel stelt dat discussianten elkaar niet mogen beletten standpunten of twijfel naar voren te brengen. Een meningsverschil kan alleen goed worden opgelost als het eerst volledig aan het licht is gekomen. Om dat te bevorderen, mogen de deelnemers elkaar niet beperken in hun vrijheid standpunten en argumenten naar voren te brengen of te betwijfelen.
‘Al zou iedereen slechts deze twee discussieregels opvolgen, dan zou daarmee de kwaliteit van discussies al enorm verbeteren’
Overtredingen van de vrijheidsregel kent iedereen. Eén daarvan is de persoonlijke aanval. Ofwel: ‘op de man spelen’, waarbij kenmerkend is dat hij niet op de inhoudelijke bijdrage van iemands standpunt of twijfel is gericht, maar op diens persoon. Een recent voorbeeld van op de man spelen? De campagnespot van de SP met een aanval op de PvdA – of Frans Timmermans als persoon? – in de figuur van ‘Hans Brusselmans’.
Een andere discussieregel is de standpuntregel. Deze regel stelt dat een aanval op een standpunt geen betrekking mag hebben op een standpunt dat niet werkelijk door de andere partij naar voren is gebracht.
Een recent voorbeeld van een overtreding van de standpuntregel? In januari 2019 werd de Nederlandse vertaling van de Nashvilleverklaring openbaar gemaakt. Het is een verklaring over Bijbelse seksualiteit. In artikel 7 staat beschreven dat de ondertekenaars van de verklaring “ontkennen dat het in overeenstemming met Gods heilige bedoelingen is wanneer mensen zichzelf bewust willen zien en positioneren als personen met een homoseksuele of transgenderidentiteit”.
In artikel 12 staat dat de ondertekenaars “bevestigen dat de genade van God in Christus zowel vergeving als levensveranderende kracht geeft. En dat deze vergeving en kracht een volgeling van Jezus in staat stellen om zondige verlangens te doden en te leven op een wijze die de Heere waardig is”. ‘Het doden van zondige verlangens’ werd door velen geïnterpreteerd als de suggestie dat homoseksualiteit te genezen is.
‘Discussieregels zijn erop gericht meningsverschillen op een redelijke manier op te lossen’
Een specifieke overtreding van de standpuntregel is iemands standpunt vertekenen door uitspraken uit de context te halen, te simplificeren of te overdrijven. Wat denk jij? Is de veelgehoorde interpretatie van artikel 12 van de Nashvilleverklaring een vertekening van het standpunt hierover van de ondertekenaars? Een antwoord op die vraag vraagt om het lezen van de gehele verklaring vanuit de wil om zo onpartijdig mogelijk te begrijpen wat er staat.
Discussieregels zijn erop gericht meningsverschillen op een redelijke manier op te lossen. Idealistisch? Ja, mensen gedragen vaker niet dan wel naar deze regels. Maar als…
Heleen Torringa is docent kritisch denken en ethiek bij de opleiding Communicatie in Breda. Ze promoveerde in 2011 op een proefschrift over kritisch denken.
Punt. Of had jij nog wat?