Terug naar overzicht

Column: Dode techniekhoek

De grote vakantie staat voor de deur. Voor sommigen een uitgelezen moment voor een digitale detox. Online kun je contacten leggen met de hele wereld. Toch ervaren sommigen dat ze tijdens hun digitale detox meer contact hadden met de buitenwereld dan ooit.
Ze kropen uit hun dode techniekhoek die de ander in zijn of haar unieke gestalte aan het zicht onttrekt. Pardon…?

Het begrip “dode techniekhoek” leen ik van filosoof Hans Schnitzler. Schnitzler ondernam met zijn studenten van De Bildung Academie in Amsterdam een digitale detox. Hij schrijft erover in Kleine filosofie van de digitale onthouding. Een week lang gingen zijn studenten offline. Niet om te eindigen als digitaal geheelonthouder, maar om te ervaren hoe je je offline verhoudt tot jezelf, de ander en de samenleving.

Schnitzler hield diepte-interviews met zijn studenten. Getuigenissen van zijn studenten die hun schimmenrijk tijdelijk verlieten zeggen iets over ons contact met de buitenwereld, aldus Schnitzler. De auteur haalt student Jeroen aan die “helemaal hyped en euforisch” was van het hernieuwde contact met de buitenwereld. Hij had nog nooit zoveel vreemde mensen aangesproken. Die diversiteit aan ervaringen maakte hem blijer en zorgde ervoor dat hij “meer voelde”. Student Adem besefte hoe hij zich altijd had afgesloten voor zijn omgeving. Ronald merkte dat hij “veel meer sociaal contact had”. Hij vertelde over spontane begroetingen op straat en hoe leuk het was om zoiets te ervaren. Hij stelde ook vast dat mensen “best hulpvaardig zijn”.

‘Getuigenissen van zijn studenten die hun schimmenrijk tijdelijk verlieten zeggen iets over ons contact met de buitenwereld’

Student Lore kreeg bij gebrek aan smartphone-afleiding vaker oogcontact met haar medepassagiers in de metro of tram. Dat leken ze niet te waarderen. “Ze keken me aan alsof ik een vreemdeling was”. Dat leverde ongemakkelijke situaties op waarbij Lore de indruk kreeg dat ze “iets raars deed”. “Alsof ik iets gestolen had.”

Schnitzler ziet deze getuigenissen van studenten niet alleen als persoonlijke ervaringen, maar duidt ze ook filosofisch. Zo haalt hij de Franse filosoof Emmanuel Levinas aan. Levinas zou huiveren van Lores observatie, aldus Schnitzler. Het ontwijken of negeren van de blik van de ander staat voor Levinas aan het begin van elk geweld. Ik citeer Schnitzler over Levinas:
De blik van de ander is namelijk niet vrijblijvend; wie de ander in de ogen kijkt doet in zijn optiek een rechtstreeks moreel appel, een soort oproep tot verantwoordelijkheid in de zin van: ‘Dood mij niet, zie me staan.’ Het gelaat toont namelijk de menselijke kwetsbaarheid en roept daarmee op tot mededogen. (…) Elkaar een blik waardig gunnen is dus een ethische aangelegenheid.”

Wat zou jij ervaren tijdens een periode van digitale onthouding…? Wat het ook is, je zult in elk geval dingen zien die nu door een dode techniekhoek aan je zicht zijn onttrokken.

Heleen Torringa is docent kritisch denken en ethiek bij de opleiding Communicatie in Breda. Ze promoveerde in 2011 op een proefschrift over kritisch denken.

Punt. Of had jij nog wat?

Meer lezen?