Sommige studenten lenen tijdens hun studie noodgedwongen. Anderen lenen om lekker te kunnen leven of vaak op vakantie te kunnen. Pas jaren later weet je welke invloed je lening heeft. Was het de moeite waard of had het een tandje minder gekund?
Aan studeren hangt een prijskaartje. Vooral nu studenten sinds 2015 geen basisbeurs meer ontvangen. Leen je? Het geld dat je maandelijks binnenkrijgt lijkt soms abstract. Terugbetalen komt wel als je een goede baan hebt.
“Ik reed naar stage in mijn BMW 330 en kocht elke dag broodjes in de kantine”, blikt Sander (echte naam bekend bij de redactie) terug op zijn studententijd. “Die BMW was een hobby en hobby’s kosten geld.” Zijn ouders betaalden zijn studie, hij ontving een studiebeurs en kreeg elk jaar nog een paar honderd euro van zijn oma. Daar bovenop werkte hij twintig uur per week. Toch leende hij. “Mijn plan was met dat geld te beleggen of te sparen.” Dat lukte maar gedeeltelijk: “Vooral doordat ik het leuk vond om met vrienden veel leuke dingen te doen.” Hij ging soms in de zomer twee keer op vakantie. “En ik had een scooter.”
Judith (echte naam bekend bij de redactie) leefde op iets minder grotere voet. Haar ouders betaalden haar collegegeld. “Alles wat niet te maken had met studeren, moest ik zelf betalen. Zoals boeken en levensonderhoud. Dat laatste is een heel breed begrip, laat ik het zo zeggen”, lacht ze. “Ik zat op kamers en bij een vereniging. Ik wilde prettig kunnen leven.”
Niet voor een ander onderdoen
Ergens begrijpt Karin Radstaak, woordvoerder van het Nibud, Sander en Judith: “Het is niet leuk om te moeten zeggen dat je geen geld hebt. Je wilt niet voor een ander onderdoen.” Maar daar zit een flinke mits aan, weet ze: “Als mee willen doen betekent dat je financiële problemen krijgt, kun je tegelijkertijd zoveel stress ervaren dat je niet goed meer kunt functioneren. Wat weer van invloed is op je studie of het bijbaantje dat je misschien hebt. De vraag is waar je dan gelukkig van wordt en wat nog prettig leven is.”
Sander heeft nu een schuld van 22.500 euro. Judith zit met 10.800 euro op de helft van het gemiddelde. Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek hebben 1,4 miljoen mensen een studieschuld, samen goed voor 19,3 miljard euro. Dat is het geleende bedrag inclusief rente.
De blauwe envelop
Twee jaar na het behalen van je diploma valt de beruchte blauwe envelop op de deurmat: je mag gaan terugbetalen. Voor de een is dat 45 euro per maand. Voor de ander loopt dat op tot 120 euro. En dat 15 jaar lang voor de studenten uit het oude stelsel die nog een beurs ontvingen. Voor de huidige studenten 35 jaar lang, zodat het maandbedrag lager is. Ook hoeven mensen met lagere inkomens maandelijks minder terug te betalen.
‘Ik dacht altijd: ik ga later veel geld verdienen’
Sander begint in januari met terugbetalen. Druk maakt hij zich niet: “Ik dacht altijd: ik ga later veel geld verdienen, dat kan ik toch makkelijk terugbetalen. En zo denk ik nog steeds.” Judith moet ongeveer 50 euro per maand terugbetalen. “Dat valt nog wel mee. In dat opzicht zal het me niet belemmeren.” Ze hield, ook tijdens haar studietijd, via DUO het oplopende bedrag in de gaten. “Ik snap anderen die niet kijken vanwege stress ook wel.” Sander keek af en toe: “Ik nam het voor kennisgeving aan.”
Oud-student Sophie keek ook zelden naar haar schuld. “Ik heb een of twee keer gekeken.” Ze is er naar eigen zeggen heel ‘laid back’ onder: “Ik hoefde niet lenen, ik heb geluk gehad met ouders die bijdroegen. Ik wilde extra dingen doen en dat kon door te lenen.” In haar tweede studiejaar begon ze daarmee. Het bedrag verhoogde ze telkens en in het derde jaar ging ze maximaal lenen voor een vakantie naar Kos. Die lening is nooit meer lager gezet. Een bewuste keuze volgens Sophie: “Ik wilde alles uit mijn studententijd halen: was lid van studentenvereniging Animoso en van een dispuut.”
Gemakzucht van lenen
Bij DUO de lening elke maand hoger zetten gaat simpel, zo ondervonden Sophie, Sander en Judith. Daar wordt te gemakkelijk over gedacht, volgens Judith. “Ja, leen maar gewoon, denken er veel. Ik wil er niet voor pleiten dat studenten minder moeten lenen, maar bewustwording is zeker nodig.”
Studenten kijken volgens Radstaak van het Nibud positief naar de toekomst. “Natuurlijk ga je studeren omdat je een goede baan wilt vinden, niet om werkloos te worden. Je verwacht straks dat je relatief weinig merkt van 50 tot 100 euro per maand afbetalen.”
De ‘buffer-lening’
Er bestaan ook studenten die maandelijks maximaal leenden en alles opzij zetten. Zoals oud-student Rob. Hij had de ijzeren discipline om daar niets van uit te geven. “Een lening is bedoeld voor het volgen van een opleiding en om je studietijd door te komen. Maar de rente was heel laag en de terugbetalingsregeling is zo soepel. Naar mijn mening was het niet verkeerd om al dat geld opzij te zetten, het is de goedkoopste lening die je krijgt. De eerste paar honderd euro heb ik belegd, voor wat rendement.” Robs intentie was uiteindelijk een huis te kopen. “In juli 2018 kregen we de sleutel. Bij de hypotheekadviseur heb ik mijn schuld en buffer opgegeven. Mocht het invloed hebben, kon van ik het geld meubels en de stukadoor betalen. Maar ook met die schuld kon ik een hypotheek ter waarde van het huis krijgen.”
Maar een aantal jaar verder blijkt het voor mensen ineens vervelend als ze maandelijks 100 euro van hun inkomen kwijt zijn aan een opleiding die ze al lang hebben afgerond. “Stel jezelf de vraag: wat heb ik echt nodig? Op de site van DUO staat een tool om uit te rekenen wat je per moet lenen om rond te komen.”
Radstaak benadrukt nogmaals de lening zo laag mogelijk te houden. “Hoe anders de schuld bij DUO ook lijkt dan bij een bank of kredietverstrekker, het blijft een schuld die de komende 35 jaar van invloed is.”
Invloed
Sander en Sophie konden dankzij het lenen doen wat ze wilden. Maar bij Judith had de lening wel invloed op bepaalde keuzes. “Vrienden deden een bestuursjaar, maar ik vroeg me af hoeveel dat oplevert. Dat loopt snel in de papieren.” Ze koos ervoor om in commissies te gaan en deed zo ervaring op. “Ook ben ik een half jaar op exchange geweest, maar wel naar een goedkoper land.” Een master liet ze ook even voor wat het was. “Dat is nu nog niet nodig en ik wilde niet dat de rekening opliep.”
Meer en meer wordt duidelijk hoeveel invloed de studieschuld op het verkrijgen van een hypotheek heeft. Dat beseffen de drie oud-studenten ook. Judith krijgt binnenkort de sleutel van hun huis. “Mijn vriend heeft geen studieschuld en dat scheelde zeker. Ik zie om me heen dat anderen geen hypotheek krijgen vanwege hun studieschuld. Ik hoor dat best vaak, daar schrok ik wel van.”
De hoogte van je studieschuld is van invloed op je besteedbaar inkomen. “En dus op wat je aan andere zaken kunt uitgeven, zoals een huis. Wil je een huis kopen maar ben je met iemand die ook fors heeft geleend, dan is de invloed op het bedrag dat je aan hypotheek kunt krijgen véél groter dan bij Judith”, weet Radstaak. Dat kan tot wel een ton schelen.
Geen spijt
Geen van de oud-studenten zegt spijt te hebben van het lenen. “Ik snap de stress bij de huidige lichting, omdat zij moeten lenen. Maar je bent niet de enige met een schuld”, relativeert Sophie. “DUO kijkt straks naar je inkomen. Ze gaan ze je niet leegplukken. Geld is maar geld en je studententijd komt niet meer terug. Ik heb echt een fantastische tijd gehad.”
‘DUO kijkt straks naar je inkomen. Ze gaan ze je niet leegplukken.’
Judith: “Ik heb een studentenleven kunnen leiden zoals ik dat wilde. Spijt heb ik zeker niet. De laatste maanden kocht ik nog een dure laptop. Nu denk ik: dat was niet per se nodig. Zo zijn er nog meer dingetjes.”
Sander: “Ik zou natuurlijk liever geen schuld hebben. Maar ik heb het leuk gehad. Zo goedkoop lenen kan nooit meer. Je betaalt nu 0 procent rente. En anders wordt je schuld na 20 of 35 jaar kwijtgescholden. Het was een verstandige onverstandige lening. Inmiddels heb ik een prima spaarrekening opgebouwd en mooi eigen vermogen.”
Dit artikel is ook in Punt 2 verschenen, te vinden in de witte bakken op alle Avanslocaties. Klik hier voor het online magazine.
Alex
Ik mis hierin het totale aandeel van studenten die maximaal moeten lenen omdat ze anders geen dak boven het hoofd hebben, maximaal lenen omdat naast sommige studies een bijbaan nagenoeg onmogelijk is en omdat zij niet uit een welvarend gezin komen.