Smetvrees is een serieuze aandoening en niet iets wat iedereen heeft ‘die niet van viezigheid houdt’. Om die misvatting te ontkrachten, heeft Jill Heesbeen de riso-print zine Smetje gemaakt. Daarin vertelt de afstudeerder van St. Joost School of Art & Design hoe het is om met smetvrees te leven.
“Wanneer mensen zeggen dat zij óók smetvrees hebben, omdat ze niet van rommel houden, denk ik: je snapt niet wat smetvrees is en wees daar maar blij mee ook”, vertelt Jill in de printstudio op de kunstacademie in Den Bosch. “Smetvrees draait om controle, het verlies daarvan en de angst om vies te worden. Rommel kun je opruimen, een ongemakkelijk gevoel veroorzaakt door smetvrees niet. Dat wordt soms niet begrepen door anderen.”
Metaforen en vergelijkingen
Smetje is een zelfgebonden riso-print zine, bestaande uit 48 pagina’s in drie kleuren. Het is het afstudeerwerk van Jill. Het bevat vooral illustraties, maar ook tekst. Daarin vertelt de kunststudent over haar eigen ervaringen, maar komen ook lotgenoten met smetvrees aan het woord. Die vond ze na oproepjes op sociale media en na contact met de Angst, Dwang en Fobie stichting. “Hun voorbeelden van smetvrees en gevoelens heb ik omgezet naar metaforen en vergelijkingen. Iets uitleggen kan soms beter met beelden dan met tekst”, vertelt Jill, die het fijn vond om met anderen met smetvrees te praten. “We begrepen elkaar en deelden gevoelens. Leven met smetvrees kan zwaar zijn, sommigen hebben lang therapie, maar de mensen die ik sprak waren toch positief.”
Heel breed
Dat het afstudeerwerk van Jill in het teken van smetvrees zou staan, wist ze al snel. “Omdat ik het zelf heb en met mij veel anderen. Maar veel boekjes met informatie over smetvrees waren er nog niet. Daarom besloot ik het maar te maken. Op een luchtige, begrijpelijke manier.”
Deurklink
Smetvrees speelt een grote rol in Jills leven. Ze is er ieder moment van de dag mee bezig. “Ik was de hele tijd mijn handen en let constant op wat personen om me heen aanraken, zoals deurklinken. Die zijn vies en raak ik dus echt niet aan. En als ik mijn telefoon wil pakken, denk ik eerst na welke voorwerpen ik vlak daarvoor moet aanraken. In mijn hoofd maak ik dan een soort stappenplan. Ik sta constant ‘aan’, dat is heel vermoeiend”, vertelt Jill. “Vanbinnen weet ik heel goed dat alle dingen die ik doe helemaal niet nodig zijn. Maar ik doe het toch, omdat ik het gevoel heb dat het moet. Dat maakt het ook zo lastig om smetvrees uit te leggen. Omdat je vaak zelf ook niet kunt beargumenteren waarom je iets doet.”
Corona
De coronapandemie maakte het er niet heel veel beter op, al zat ze extra veel thuis. Daar weet Jill dat het schoon is, wat een beetje helpt. “Het nadeel van corona is dat je het niet ziet. Veel mensen denken: ik zie het niet, dus zal het er wel niet zijn. Mensen met smetvrees denken juist dat het er daarom wél is. Je wilt absolute zekerheid, die je nooit zult krijgen. Daarom ga ik altijd van het slechtste uit. Dat maakte corona extra lastig.”
‘Je wilt absolute zekerheid, die je nooit zult krijgen. Daarom ga ik altijd van het slechtste uit’
Met haar afstudeerwerk hoopt Jill lotgenoten een handvat te bieden waarmee ze aan hun naasten kunnen uitleggen wat smetvrees precies inhoudt. Ook wil ze er anderen mee informeren. “Als ik het niet voor school had gemaakt, was het er vroeg of laat sowieso gekomen. Het was heel leuk om te doen, ondanks het zware onderwerp. In de toekomst hoop ik meer van dit soort boekjes over minder goed begrepen angst- en dwangstoornissen of mentale problemen te maken!”
Smetje kun je bestellen door Jill op Instagram een berichtje te sturen. Het kost vijftien euro.
Punt. Of had jij nog wat?