Tools als ChatGPT kunnen hartstikke handig zijn. Om snel een recept te vinden, erachter te komen welke steden de moeite waard zijn of om kledingadvies te vragen. Maar in hoeverre zijn AI-tools aan te raden wanneer je niet goed in je vel zit en sombere gedachtes hebt?
Of Marlieke Colijn, tweedejaarsstudent Social Work in Breda, ChatGPT weleens gebruikt bij vragen over mentale gezondheid? ”Voor de stress die ik nu heb voor de toets waarvoor we aan het leren zijn”, zegt ze lachend in OpenX. ”Dan vraag ik om dingen die ik kan doen om de stress te verminderen. Als antwoord krijg ik dan suggesties als even iets anders doen dan leren, zoals een rondje lopen. Dat is wel fijn. Ik doe er niet altijd iets mee, maar het is fijn te horen dat het oké is om stress te hebben voor zoiets.”
Laagdrempelig en altijd beschikbaar
Rebecca Hubers – Hamers is data scientist bij Avans. Volgens haar is het verantwoord om als student generatieve AI te gebruiken. Ze houdt zich binnen de hogeschool bezig met AI. Ze zorgt ervoor dat het een plek krijgt binnen de Avansmuren, maar deelt ook haar kennis op het gebied van ethiek en privacyvraagstukken met anderen.
Studenten kunnen volgens haar in bepaalde mate generatieve AI gebruiken voor hulp bij mentale problemen. Hoeveel jongeren het gebruiken bij vraagstukken over mentale problemen is niet bekend, maar volgens recent kleinschalig onderzoek van EenVandaag gebeurt het regelmatig. ‘’Als je een rotdag hebt en wil sparren, kan het van toegevoegde waarde zijn. Of als je zenuwachtig bent voor een tentamen en zoekt naar ademhalingsoefeningen’’, vertelt ze over de voordelen. ‘’ChatGPT is laagdrempelig en altijd beschikbaar. Lange wachtlijsten zoals bij de GGZ, kennen de tools niet.’’
Risico’s
Er zijn ook risico’s als je AI-tools gaat inzetten voor hulp bij mentale problemen, zegt Hubers – Hamers. Of je dan ChatGPT moet gebruiken, hangt sterk af van je hulpvraag. ‘’Je moet je bewust zijn van de tekortkomingen die ChatGPT momenteel heeft’’, zegt ze.
Gebruikers moeten zich er volgens de data scientist bewust van zijn dat ChatGPT wordt getraind op historische data, voornamelijk afkomstig van het internet. Antwoorden op jouw vragen zijn via kansberekening gegenereerd. ‘’Het is vergelijkbaar met googlen. Daar krijg je lijstjes met antwoorden, die niet allemaal kloppen. Dokter Google is dus niet altijd the way to go’’, waarschuwt Hubers – Hamers. ‘’Daar moet je je extreem bewust van zijn.’’
Daar is Ferencz van Weert, communicatieadviseur bij de Avans AI Accelerator, het mee eens. ‘’AI geeft een antwoord op basis van miljoenen teksten van het internet. Het is een soort gemiddelde van al die antwoorden, en een mens is geen gemiddelde. Juist bij mentale klachten heb je maatwerk nodig. AI biedt dat niet’’, zegt hij.
Volgens Van Weert helpt het ook niet dat AI niet leert van jouw emoties of situatie. ‘’Het weet niet hoe het met je gaat ná het gesprek. Dat maakt het lastig om te helpen bij iets persoonlijks.’’
Doorverwijzen
Een AI-bot hoort je volgens Van Weert en Hubers – Hamers naar een medisch specialist door te verwijzen als je iets vraagt over depressieve klachten of als je schrijft over gedachtes aan zelfdoding. ‘’Dat is wat het zou moeten doen, maar die garantie heb je niet. ChatGPT is daar niet specifiek op getraind en wordt niet gereguleerd. Doelgroepen die al kwetsbaar zijn, lopen daardoor extra risico’s.’’
Denk je aan zelfdoding? Neem dan 24/7 gratis en anoniem contact op met 0800-0113 of chat op 113.nl.
Wat voor antwoorden je krijgt, hangt af van welke prompts (de opdracht of vraag die je invoert in AI-tools) je invoert. Doe je dat niet specifiek genoeg, dan krijg je volgens de Avansmedewerkers mogelijk niet het beste antwoord. Dat is, zeker bij dit soort thema’s, wel van belang.
Wat ook niet meewerkt aan het gebruik van ChatGPT: het heeft moeite met het herkennen van complexe emoties. ‘’Het is een machine en kent geen empathie. En als je hulp nodig hebt, gaat er niets boven menselijke empathie’’, vertelt Hubers – Hamers. Toch wil ze het niet te negatief maken. Ze zegt dat AI-tools een manier kunnen zijn om te beseffen dat je professionele hulp nodig hebt als het niet zo lekker gaat.
”Ik voel me somber”
De redacteur van dit verhaal nam de proef op de som en vertelde ChatGPT last te hebben van aanhoudende sombere klachten. Nadat de AI-tool het knap zei te vinden dat er aan de bel getrokken werd, adviseerde het na de vraag gesteld te hebben over de te nemen stappen, onder andere om 113 te benaderen.
Volgens Avansmedewerker Van Weert is dat goed van de tool, maar heb je geen garantie dat de tool doorverwijst. Dat blijkt ook wel uit het feit dat de redacteur een week later precies hetzelfde aan ChatGPT vroeg, maar een andere uitkomst kreeg. Een andere Punt-redacteur werd wel direct naar 113 doorverwezen met dezelfde vraag.
Signaleringsfunctie
Ze vervolgt: ‘’AI vervangt geen psycholoog, maar kan een goede signaleringsfunctie hebben. Het kan als eerste aanvoelen dat je hulp kunt gebruiken’’, vertelt ze. Collega Van Weert voegt toe: ‘’AI zal beter en persoonlijker worden, maar menselijk contact is heel belangrijk. Een dokter kent bovendien je dossier en kan relateren. AI niet.’’
Daar is Avansstudent Marlieke het mee eens. Voor laagdrempelige vragen over stress voor een toets vindt ze ChatGPT een prima uitkomst, maar dat zou anders zijn bij langer aanhoudende klachten. ”Dan ga ik liever naar een professional, naar iemand die er echt verstand van heeft.”
Rol van Avans
Of het een goede ontwikkeling is dat AI in opkomst is, doet er volgens Hubers – Hamers niet zoveel toe. Het is er nou eenmaal. Daarom is het volgens haar goed om er zo goed mogelijk op in te spelen als samenleving. Ook Avans speelt daarin een rol. ‘’We kunnen elkaar informeren in hoe we moeten omgaan met deze bots. Het zou in iedere opleiding goed zijn om daar aandacht aan te besteden in het curriculum’’, zegt ze. ‘’Het is als het ouderschap. Je moet je kinderen waarschuwen voor de gevaren van de wereld, maar kunt ze niet altijd beschermen. Dat geldt ook voor AI.’’
Als blijkt dat je professionele hulp nodig hebt waar tools als ChatGPT niet bij kunnen helpen, is het volgens Van Weert en Hubers Hamers goed om die hulp ook te zoeken. Hoe moeilijk ook. ‘’Schaam je er niet voor dat te doen, maak het bespreekbaar. Dat kan ook bij Avans’’, zeggen de twee.
Heb jij last van mentale klachten en wil je daar op Avans met iemand over praten? Dat kan via Student Support.
Punt. Of had jij nog wat?