Kunststudent filmt illegaal lyceum Wit-Rusland

Stel je voor dat je in Nederland woont, maar geen Nederlandse lessen mag volgen, omdat je dan illegaal bezig bent volgens jouw regering. In Wit-Rusland gebeurt dit. Jacklyn Cornelisse, masterstudent Fotografie bij de Akademie voor Kunst en Vormgeving|St.Joost in Breda, reisde af naar het land in Oost-Europa en filmde een ondergronds lyceum.

Het begon voor Jacklyn allemaal toen ze met AKV|St.Joost een studiereis maakte naar Wit-Rusland. ‘We mochten zelf bepalen waar we heen gingen. We wilden binnen Europa blijven en opeens kwamen we op Minsk, de hoofdstad van Wit-Rusland. Het is een land waar we weinig van wisten, maar waar wel een dictatuur heerst. We wilden er meer over te weten komen.’

‘Docenten lopen gevaar opgepakt te worden’
Jacklyn ging op zoek naar interessante onderwerpen om te fotograferen en kwam al snel bij een aflevering van 3 op Reis van BNN. ‘Daar was een kort item over een lyceum dat in 2004 nog net legaal was, maar wel tegen de richtlijnen van de Wit-Russische regering inging. Daar wilde ik meer over weten.’

Tijdens haar reis kwam ze meer te weten over het ondergrondse lyceum. Op gewone scholen in Wit-Rusland wordt lesgegeven volgens Russische richtlijnen. Er wordt Russisch gesproken en Russische propaganda verkondigd. Daarbij spreekt bijna niemand nog Wit-Russisch. 10 procent van de bevolking kan het spreken, 20 procent verstaat het. Het lyceum waar Jacklyn op bezoek ging, weigert de propaganda te verkondigen. Ze doceert haar scholieren tussen de dertien en zeventien jaar oud vakken die buiten het goedgekeurde curriculum vallen. Ze geven les met een Westerse, democratische insteek, ondanks dat de docenten gevaar lopen opgepakt en opgesloten te worden door de regering. Lesgeven in het Wit-Russisch is niet verboden. Jacklyn: ‘Lange tijd werd het gezien als een taal voor boeren en ongeschoolden. Het lyceum probeert de prestige hiervan weer op te krikken en te tonen hoe mooi een nationale taal is. Dat het hen anders maakt, een identiteit geeft, een echt apart volk maakt.’

Terug naar Wit-Rusland
Jacklyn maakte een fotoreportage en filmde het lyceum. Bij thuiskomst besloot de student dat ze een documentaire over de school wilde maken. Jacklyn: ‘Gelukkig reageerde de directeur van het lyceum goed en in april ben ik, samen met Jasper Bruijns, weer terug gegaan om te filmen.’

Voor het lyceum is de documentaire, die Mova Nanova (Vernieuwde Taal) gaat heten, een grote gok. Als de beelden in handen vallen van de verkeerde mensen, kunnen de medewerkers opgepakt worden. Jacklyn: ‘Ik vond het verwarrend dat ze zo open zijn en dat ik alles mocht filmen, terwijl ze illegaal zijn. Ik vroeg de directeur ernaar en hij vertelde me dat alle bekendheid inderdaad een gevaar voor het lyceum kan vormen, dat ze heel goed beseffen dat hun situatie ieder moment kan veranderen. Maar tegelijkertijd beschermen de interviews hen ook. Het feit dat ze publiciteit krijgen, zorgt er voor dat de overheid ze niet zomaar oppakt, omdat de media er dan op zal duiken. Daar zit Wit-Rusland niet op te wachten.’

Opzoek naar je identiteit
In haar werk is de student altijd op zoek naar identiteit. Ze vindt de documentaire een mooie metafoor voor Wit-Rusland. ‘De scholieren zijn op zoek naar hun identiteit, maar dat doet Wit-Rusland ook. Ze zijn bang om weer bij Rusland getrokken te worden en weten niet goed hoe ze dat moeten voorkomen.’

De masterstudent was even bang dat ze het land niet meer uit zou komen met al haar gefilmde apparatuur. ‘Van tevoren werd er gezegd dat al mijn spullen gecontroleerd zouden worden als ik het land zou verlaten. Ik was bang dat ik al mijn materiaal kwijt zou raken, en verstuurde al veel naar Nederland en verstopte spullen in mijn sokken. Op het vliegveld werd me geen blik waardig gekeurd.’

Wie spreekt er Wit-Russisch?
De documentaire is nog niet klaar. Jacklyn is bezig met het uitzoeken van de beelden en het monteren, maar zou eigenlijk hulp kunnen gebruiken van een editor. ‘En als iemand Wit-Russisch spreekt, dan hoor ik het ook heel graag. Ook al is de kans heel klein,’ lacht de kunststudent.

Jacklyn een handje helpen? Mail naar: jacklyn.cornelisse@gmail.com