Bestuursvoorzitter Avans over extra studiekosten: ‘Studenten naar academie om geld terug te vragen’

De Hogeschooltaaltoets, rekenprogramma ALEKS, een leermiddel van de Pabo,  bedrijfsbezoekjes of printkosten. Punt onderzocht de afgelopen maanden de extra studiekosten die Avansstudenten maken. De kosten worden niet altijd terecht in rekening gebracht bij studenten. Zo ontdekte ook bestuursvoorzitter Paul Rüpp die na een eigen inventarisatie maatregelen neemt om dat te voorkomen.

De wet wordt binnen Avans op diverse manieren uitgelegd. Legt u hem eens uit.

“Volgens de wet betalen studenten collegegeld om onderwijs te volgen en examens te kunnen doen. Daarnaast kunnen er allerlei hulpmiddelen worden aangeboden die het makkelijker maken dat je je examens ook haalt. Dat mag nooit verplicht zijn, tenzij het direct aan de opleiding is verbonden. Denk aan veiligheidsbrillen voor het laboratorium of een stage in het buitenland als je International Business studeert. Maar op het moment dat er dingen worden voorgeschreven waar geen kosteloos alternatief voor is en je moet dat doen om vervolgens je examen te halen, dan zegt de wetgever dat mag niet. Die examens heb je al betaald via je collegegeld.”

‘Het is gewoon slordigheid’

Waar is het misgegaan?

“De vanzelfsprekendheid denk ik. Het is gewoon slordigheid. Daar zit geen bewuste strategie achter. En wat je ook merkt is dat veel docenten, onderwijsteams en directies onvoldoende op de hoogte zijn van de interpretaties van de wet. Sommige gewoonten sluipen er vanzelf in. Iets wat in het begin nog vaak vrijwillig is, wordt later vastgesteld in het curriculum. Niemand die erover praat totdat een student z’n vinger opsteekt en zegt: ‘Ik ben toch niet verplicht om dat te betalen.’ Dan begint de discussie weer.”

Extra bijdrages van studenten zijn onrechtmatig, zo vertellen we in @NOS Journaal. Moeten betalen? Meld je hier! https://t.co/pwvYsPX13t pic.twitter.com/KUNqbtNrHc

— ISO (@HetISO) 8 februari 2017

In navolging van berichten van Punt, ISO en het Landelijk Studenten Rechtsbureau heeft Avans zelf nagevraagd welke kosten academies doorberekenen aan studenten. Wat kwam daaruit?

“Ik moet zeggen dat uit onze inventarisatie blijkt dat het om uitzonderingen gaat. We lopen redelijk in lijn met de wet. Het gaat om een paar uitzonderingen. Wat betreft licenties zijn dat Hogeschooltaal, TiO, een studie-ondersteunend middel bij de Pabo waarmee ook getoetst wordt, en ALEKS, een groot digitaal wiskundeprogramma, waarbij het speelt. Wij hebben gekeken wat er voorgeschreven wordt en wat er in het curriculum staat aan zaken waarvoor betaald moet worden. Daar komt een hele lijst uit. Van participatie aan de Ecoweek in Tilburg, tot een museumbezoek van AKV|St.Joost en enkele buitenlandreizen.”

‘Al dat soort extra’s die gevraagd worden, zijn in principe altijd vrijwillig’

Als er studiepunten aan verbonden zijn, dan mag dat dus gewoon niet.

“Al dat soort extra’s die gevraagd worden, zijn in principe altijd vrijwillig. Het is misschien wel verstandig om het aan te schaffen, maar het kan nooit afgedwongen worden. Op het moment dat het afgedwongen wordt omdat je anders een toets niet kunt maken, overtreedt Avans de wet.

Overigens is het belangrijk om ook te constateren dat het niet verboden is om een bijdrage te vragen. Alleen is dat wel aan een paar voorwaarden verbonden. Eén van die voorwaarden is dat je het niet verplicht mag stellen zonder kosteloos alternatief. Je hoeft overigens niet voor alles alternatieven te hebben. Een boekenlijst bijvoorbeeld. Dan zeg je: dit zijn de boeken die je nodig hebt voor je studie, die hoeft een student niet aan te schaffen. Maar daar hoeft een academie geen alternatief voor te bieden. Dat moet je dan zelf uitzoeken, dan ga je naar de bibliotheek of je leent ze van iemand anders.”

Lees ook: Bussemaker steunt strijd tegen extra studiekosten

Hoe moet een docent of een student dit allemaal weten?

“Elke burger wordt geacht de wet te kennen, zeggen we dan. In de praktijk valt dat natuurlijk wel tegen. Daarnaast nemen we het ook op in de Onderwijs- en Examenregeling (OER). Het zijn wel zaken die je om de zoveel tijd weer even onder de aandacht moet brengen. Anders verslonst het.

Bijvoorbeeld het digitaal inleveren van werkstukken en scripties. Het blijkt dat nog veel docenten aan studenten vragen om het in viervoud te printen. Studenten doen dat dan ook maar, maar het hoeft helemaal niet. Dat staat letterlijk in de OER. Een docent hoort natuurlijk wel de OER te kennen. En studenten moeten daar alert op zijn.

Wat een rol speelt en daarom moeten studenten ook beschermd worden, is dat ze het niet durven te zeggen omdat ze bang zijn dat het ze een slechtere beoordeling oplevert. Daar zijn wij voor als bestuur om te zorgen dat die bescherming optimaal is.”

‘Er zijn allerlei mogelijkheden voor studenten om hun verhaal te kunnen doen’

Het komt voor dat studenten bezwaar maken en dat daar niet naar geluisterd wordt. Wat kunnen die studenten dan doen?

“Dan moeten ze doorgaan en bijvoorbeeld een brief aan mij sturen. Er zijn allerlei mogelijkheden voor studenten om hun verhaal te kunnen doen. Denk aan de medezeggenschapsraad.”

Is het niet de verantwoordelijkheid van Avans om dat goed te communiceren?

“Dat proberen we nu op scherp te zetten. Alles wat je voorschrijft vanuit de studie wat niet onlosmakelijk aan de studie zelf verbonden zit, is altijd aanbevolen. De keuze is vervolgens aan de student. Dat moeten we punt weer scherper onder de aandacht moeten brengen.

Er ligt ook een verantwoordelijkheid bij de studenten zelf, onderwijscommissies en de medezeggenschap. Wij hebben de verantwoordelijkheid om er op toe te zien dat het ook goed gebeurt en anders in te grijpen.”

Wat kunnen studenten doen die dit soort kosten hebben gemaakt? Voor Hogeschooltaal kunnen studenten eventueel hun geld terug krijgen.

“Ja, als aantoonbaar is dat ze het verplicht moesten aanschaffen en enkel en alleen hebben gebruikt om de toets te maken.”

‘Ik denk dat dat echt uitzonderingen zijn’

Maar als een student een licentie voor 55 euro voor Hogeschooltaal heeft aangeschaft, dan is hij toch gek als hij niet even oefent om te zien hoe hij ervoor staat?

“Dat is niet helemaal waar. Als dat zo is en je schaft de licentie alleen aan voor de toets, dan doe je dat pas op het moment dat je de toets gaat maken. En niet al een jaar of anderhalf jaar van tevoren. Ik denk dat dat echt uitzonderingen zijn. Met die studenten moeten we gewoon in gesprek.”

Dus ook dan krijgen studenten voor Hogeschooltaal hun geld terug?

“Nou, zeker niet het totale bedrag. Het is allemaal erg complex, dus meld je bij je academie en ga daarmee in gesprek. Dat geldt ook voor andere licenties en zaken. Ik kan me inderdaad voorstellen dat op het moment dat blijkt dat iemand één keer heeft geoefend en verder alleen zijn toets gemaakt heeft, dat die student in aanmerking komt voor restitutie van het bedrag.
Als ik naar het totale beeld kijk, is het redelijk marginaal wat er bij Avans speelt. Dat neemt niet weg dat mensen die onterecht op kosten zijn gejaagd, hun verzoek in kunnen dienen. En dat wordt serieus beoordeeld.”

‘De bewijslast ligt bij de student’

Hoe kunnen studenten hun geld terugkrijgen?
“De bewijslast ligt bij de student. Als er kosten zijn gemaakt vanaf 28 april 2015 tot nu en studenten denken dat die onterecht zijn, kunnen ze dat aangeven bij hun academiebureau.”

Geldt dat ook voor andere onterechte kosten?
Een student moet heel goed afwegen of bijvoorbeeld een excursie verplicht werd gesteld en of er een kosteloos alternatief voor handen was. Als het iets is dat verplicht is om studiepunten te behalen dan denk ik dat je recht hebt op teruggave. Volgens mij is het bij excursies niet aan de orde want daar zijn altijd alternatieven voor.”

Studenten die extra kosten hebben gemaakt vanaf 28 april 2015 kunnen die proberen terug te krijgen via hun academie. Die datum is gekozen vanwege een brief van minister Bussemaker. Maar die brief herhaalt eigenlijk alleen wetgeving die al bestond.

“We hadden ook iets uit 1992 kunnen nemen, maar dat hebben we niet gedaan. Die brief is heel belangrijk want hierin neemt de minister een standpunt in en schrijft ze voor hoe de interpretatie van de wet volgens haar moet zijn. Er zijn wel andere interpretaties van de wet geweest voor die tijd. Dat maakt het lastig. Er zijn evident duidelijke gevallen en er is een soort grijs tussengebied. Daar vindt elke keer de nadere specificatie over plaats. En wij moeten ergens een juridisch ankerpunt hebben voor als we dadelijk in procedures terecht komen.”

En wat kan een student die voor die datum gemaakte kosten wil terugvragen?

“Ik zou die student vooral aanraden dat te melden bij de academie. En daar moet men maar bekijken wat men ermee doet.”

Lees ook: printkosten, Hogeschooltaal of verplichte studiekosten; Punt kaart extra studiekosten voor je aan 

Punt vroeg studenten om hun extra studiekosten op te sturen naar de redactie. Met die  klachten wil ik niet langs de academies.

“Ik vraag me überhaupt af wat jij daarmee moet doen en vanuit welke bevoegdheid Punt dit doet.”

Ik wil ze eigenlijk bij u achterlaten.

“Dat lijkt me uitstekend. Ik doe er niets mee hoor. Ik ga ze wel bekijken en kan op deze manier ook academies wijzen op onvolkomenheden. De student moet zich melden bij de academie. Dat is de lijn, daar zijn immers de afspraken gemaakt. Heel goed dat jullie een inventarisatie hebben gemaakt, maar de verantwoordelijkheid ligt bij de academie en daar moet men zich toe wenden.”

Wij inventariseerden met welke verborgen studiekosten Avansstudenten worden geconfronteerd. https://t.co/knBfLHjg1h

— Punt (@PuntAvans) 31 maart 2017

U geeft in een bericht aan de academies aan dat ze actief moeten communiceren over alternatieven. Is dat tot nu toe gebeurd?

“In sommige gevallen onvoldoende.”

Wie gaat er vanaf nu op toezien?

“De academieraden spelen daar een rol in. Maar de onderwijscommissie en wij als College van Bestuur uiteraard ook.”

‘We hebben zoveel regels, zoveel voorschriften, zoveel handleidingen en zoveel regelementen’

Verbaasde het u dat de uitvoering van bijvoorbeeld de regels rondom digitaal inleveren toch niet bij alle academies even goed gaat?

“Nee, dat verbaast mij niet. We hebben zoveel regels, zoveel voorschriften, zoveel handleidingen en zoveel regelementen dat ik me kan voorstellen dat niet iedereen die direct paraat heeft. Dan is communicatie het toverwoord, maar kijk zelf wat je allemaal in je mail krijgt wat je wel of niet leest. Daar moeten medewerkers en studenten steeds alert op zijn.

Waar je voor moet waken is dat bepaalde gewoonten erin sluipen. Dan zie je dat iets wat ooit is begonnen als een extra-curriculaire activiteit een vast en verplicht onderdeel van de studie wordt.”