Ondertussen deze zomer…

De Olympische vlam is gedoofd, de introductieweken zijn begonnen en binnenkort is iedereen weer hard aan de studie. Wat gebeurde er de afgelopen weken in het hoger onderwijs?

Midden in de vakantie kondigde de Haagse Hogeschool aan dat de hand op de knip gaat. Net als bij andere hogescholen en universiteiten daalt de instroom er en maakt het bestuur zich zorgen over de bezuinigingsplannen van het nieuwe kabinet. Die worden op dit moment verder uitgewerkt door de ambtenaren van het ministerie van Onderwijs.

‘Geen andere bekostiging’
Een klein voorproefje van het denken binnen het ministerie kwam half juli naar buiten via een interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO). Ambtenaren van verschillende ministeries en adviesorganen schetsen daarin mogelijke oplossingen voor de belangrijkste problemen in het hoger onderwijs. Dat zijn vooral de hoge uitval van studenten en de studiekeuze die niet altijd aansluit bij de vraag op de arbeidsmarkt.

Zouden meer opleidingen aan selectie voor de poort moeten doen, om ze op de juiste plek te krijgen? Of moet het onderwijs op de universiteit duurder worden, zodat meer vwo’ers voor het hbo kiezen? De ambtenaren schetsen verschillende scenario’s.

Waar ze geen brood in zien is een fundamentele aanpassing van het bekostigingsstelsel. Hogescholen en universiteiten krijgen hun geld op basis van studentenaantallen en, voor een kleiner deel, het aantal uitgereikte diploma’s. Nu de instroom krimpt, vragen instellingen steeds vaker om een andere manier van financieren. Maar daarvoor zien de ambtenaren “geen aanleiding”. Wel zien ze nog mogelijkheden om het huidige stelsel te verbeteren.

Kamerhuur verder omhoog
Deze zomer meldde bemiddelingsbureau Kamernet op basis van zijn eigen aanbod dat studentenkamers ruim vijf procent duurder zijn geworden in vergelijking met vorig jaar. Amsterdam blijft de duurste stad van Nederland met een gemiddelde huur van 961 euro, gevolgd door Utrecht (837 euro). De stijging was afgelopen jaar het grootst in Zwolle en Breda. Daar ging de kamerhuur met gemiddeld dertig procent omhoog.

Vanaf 1 juli is de wet betaalbare huur van kracht, die ook de prijzen op de particuliere kamermarkt zou moeten drukken. Maar dat lukt alleen als studenten te hoge huren aanvechten bij de huurcommissie (dat kon al) of bij hun gemeente (dat is nieuw). Die kunnen vanaf januari boetes opleggen aan verhuurders die te veel geld vragen.

De tijd moet uitwijzen of deze nieuwe overheidsregels opgewassen zijn tegen de aloude economische regels van vraag en aanbod. In de duurste steden, Amsterdam en Utrecht, is het kamertekort ook het grootst, zegt Kences, de brancheorganisatie van sociale studentenhuisvesters in reactie op de prijsstijgingen. Maar hogere prijzen zorgen ook voor minder vraag, bleek vorig jaar al: vanwege te dure kamers blijven studenten langer thuis wonen.

UMC wil geld van Plasterk
Voormalig minister, informateur en wetenschapper Ronald Plasterk is toch niet de enige uitvinder van een nieuwe kankerbehandeling, denkt het Amsterdam UMC na intern onderzoek. Een medewerker van het universitair medisch centrum heeft aan de uitvinding bijgedragen en moet daarom ook op het patent komen te staan.

Dagblad NRC trok in maart de conclusie dat Plasterk het patent ten onrechte alleen op zijn eigen naam had gezet. Daardoor deelde het Amsterdam UMC niet in de miljoenen die Plasterk verdiende met de verkoop van het patent aan de Duitse farmaceut CureVac.

Nu wil het UMC alsnog geld zien. Desnoods stapt het naar de rechter. Plasterk hield zelf de afgelopen maanden vol dat hij de enige uitvinder was. Hij laat nu aan NRC weten dat het UMC zich maar tot CureVac moet wenden voor een oplossing.

Onbedoelde plagiaathulp
Normaal gesproken helpt het docenten om plagiërende studenten te vangen. Maar als je een plagiaatscanner aan studenten geeft, blijkt hij ook heel handig als je knip- en plakwerk wilt verdoezelen, ondervond hogeschool Saxion.

Tijdens een rechtszaak die een student tegen de hogeschool aanspande bleek dat studenten hun werk tot wel negen keer door de scanner haalden. Een essay dat eerst 86 procent plagiaat bevatte kon daardoor met uiteindelijk minder dan tien procent worden ingeleverd. Hoeveel studenten de software op deze manier gebruikten wil Saxion vanwege het lopende onderzoek niet zeggen. Wel heeft Saxion de toegang tot de scanner afgesloten.

Pride-vlag gestolen
Onbekenden stalen op 5 augustus de Pride-vlag en de Stop geweld tegen vrouwen-vlag bij de Vrije Universiteit Amsterdam. Ze vervingen die voor de omstreden oranje-witblauwe prinsenvlag met daarop het logo van de VOC. De VU deed aangifte en hing de vlaggen snel weer terug. Ze wapperen niet alleen tijdens de jaarlijkse Pride voor het hoofdgebouw van de VU, maar elke dag.

Rector Jeroen Geurts reageerde bezorgd op de diefstal en noemde inclusiviteit “een recht dat nog steeds elke dag bevochten moet worden, zodat iedereen zichzelf kan zijn”. In februari vertelde hij dat er mensen bij hem langs waren gekomen die de Pride-vlag weg willen hebben. Ze zouden die zien als politiek statement, of iets dat tegen hun religieuze overtuigingen ingaat.

VU Pride, een netwerk voor LHBTQIA+ studenten en medewerkers op de VU, noemt de diefstal in Ad Valvas “geen geïsoleerd incident, maar één van de vele die hebben bijgedragen aan een verschuiving van de sfeer op de VU”.

Studentenprotest Bangladesh
Terwijl de pro-Palestinademonstraties in Nederland hun zomerstop ingingen, namen studentenprotesten in Bangladesh juist in alle hevigheid toe. Studenten demonstreerden daar tegen de manier waarop de regering de overheidsbanen wilde verdelen. De politie trad hard op, met nog veel massalere demonstraties en rellen als gevolg. Er vielen enkele honderden doden.

Het protest van de studenten kreeg steeds meer steun. Op 5 augustus bestormden duizenden demonstranten de ambtswoning van de premier van Bangladesh, die daarop per helikopter naar buurland India vluchtte. Op voordracht van de studentenbeweging vormt Nobelprijswinnaar en microfinancier Mohammad Yunus, met instemming van het leger, een tijdelijke regering.

Kunsthogeschool onder toezicht
De Onderwijsinspectie maakt zich nog altijd zorgen over de Hogeschool der Kunsten Den Haag en zet het verscherpte toezicht voort, blijkt uit een deze zomer verschenen onderzoek.

Aanleiding voor het inspectieonderzoek was een NRC-artikel uit 2020 over het grensoverschrijdende gedrag van een oud-student bij de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK), een van de twee faculteiten van de hogeschool. De inspectie wilde weten of het bestuur wel in staat was om de sociale veiligheid te waarborgen.

De hogeschool heeft weliswaar positieve stappen gezet, maar moet er nog heel wat gebeuren schrijft de inspectie. Anders blijft het risico bestaan “dat het herstel niet doorzet en dat nieuwe signalen niet worden opgepakt”.

Tijdens het onderzoek bleek verder dat de beide examencommissies van de hogeschool hun wettelijke taak als “hoeder van de onderwijskwaliteit” niet kunnen waarmaken en dat ze te weinig betrokken zijn bij de verbetering van het toetsbeleid. Ook is de financiële positie van de hogeschool nog altijd wankel. Het bestuur van de hogeschool moet begin september een nieuw plan van aanpak inleveren bij de inspectie.

Arbeidsproductiviteit daalt
Het CBS constateerde dat de arbeidsproductiviteit in Nederland vorig jaar fors daalde. Nederland voegde 1,3 procent minder waarde per gewerkt uur toe dan het jaar ervoor. Dat is de een-na-grootste daling in vijftig jaar. Alleen na de financiële crisis in 2009 daalde de productiviteit harder (2,2 procent).

Economen buitelden over elkaar heen met verklaringen. Te lage lonen (waardoor bedrijven minder investeren in efficiëntie), coronasteun (waardoor de minder vruchtbare bedrijven overeind bleven) en een verschuiving naar steeds meer laagproductief werk (horeca, thuisbezorging, schoonmaak, uitzendwerk).

Wat je eraan moet doen is duidelijk: investeren in onderwijs en onderzoek. Dat zei onder anderen de Leidse hoogleraar Olaf van Vliet in reactie op de CBS-cijfers. Barbara Baarsma, hoofdeconoom van PWC, rekende het nog eens na: landen die meer geld in onderwijs steken, die internationaal beter scoren en waar meer mensen hoger onderwijs volgen, zijn productiever.