Hbo-masters op Avans: ‘Als je in de gelegenheid bent verder te studeren, moet je dat doen’

Kunst en design inzetten om de zorg en welzijn te vernieuwen. Dat leren masterstudenten sinds september bij het nieuwe uitstroomprofiel Health by Design op Avans. De master is onderdeel van de visie van de hogeschool om steeds meer eigen hbo-masters aan te bieden. Deze zijn echter niet nieuw, al meer dan twintig jaar zijn er kunstmasters te volgen bij St. Joost School of Art & Design. ‘We krijgen de vrijheid om met ideeën te experimenteren’

De masters van Avans richtten zich in eerste instantie op studenten die zich wilden bezighouden in de culturele sector en die dicht op kunst en ontwerp zaten. Dat is de laatste vijf jaar echter veranderd, vertellen Anne-Marije van den Bersselaar en Esther Blanken. Zij zijn als programmamanager en coördinator betrokken bij de kunst- en designmasters met verschillende uitstroomprofielen. Dat zijn specialisaties. Volgens hen heeft het grootste gedeelte van de studenten nog steeds een kunst- of ontwerpachtergrond, maar ligt de focus van de masters steeds meer op bezig zijn met maatschappelijke vraagstukken buiten de kunstsector en wordt de instroom breder.

‘’We zien veel studenten afkomstig van buiten de kunsten, zoals uit de technische sector, journalistiek, antropologie en mensen met een bèta-achtergrond. Zij hebben gemeen dat ze een verschil willen maken in de wereld van nu voor de wereld van morgen, waar mensen samen tot oplossingen moeten komen voor maatschappelijke vraagstukken. Dat kan met kunst maken, maar vaker nog worden kunst en ontwerp een manier om anders te denken en innovatie in te brengen’’, zeggen de twee.

Op dit moment zijn er twee masters op Avans te volgen: de eenjarige Master of Animation en de tweejarige Master of Arts in Fine Arts & Design met vier uitstroomprofielen. Eerder sprak Punt over hbo-masters met programmaontwikkelaar Ronald Cloosterman. Hij vertelde toen over de plannen van Avans en dat de hogeschool volgens hem laat is met deze ontwikkeling.

Health by Design
Bram Brouwers is een van de studenten die zich na zijn hbo-studie op Avans wilde door ontwikkelen. Met zijn diploma Communication & Multimedia Design (CMD) op zak leerde hij om maatschappelijke vraagstukken aan te kaarten vanuit een ontwerperspectief. Na zijn bachelor wilde hij doorstuderen omdat hij zijn studie breed vond en nog niet precies wist welke richting hij op wilde. Wel wist hij dat hij de gezondheidszorg, een thema waar hij tijdens zijn bachelor al eens aandacht aan schonk, een interessant onderwerp vond. Zeker in combinatie met ontwerpen. Toen hij hoorde over de master Health by Design, viel hij met zijn neus in de boter. ‘’Dat was precies wat ik zocht’’, vertelt de student in Breda enthousiast. 



Ontwerpersschap toepassen binnen de gezondheidszorg en zo nieuwe inzichten creëren, is wat Bram bij Health by Design leert. Dat doet hij door de praktijk in te gaan, zoals bij het vak studio practice. Daarvoor onderzocht hij hoe revalidatietherapeuten kinderen met een lichamelijke beperking beter kunnen begeleiden als ze thuis oefenen.

‘’De momenten dat de kinderen in het revalidatiecentrum zijn, zijn maar kort. De rest van de revalidatie speelt zich thuis af en daar heeft de therapeut weinig zicht op. Ik wilde iets ontwerpen wat de therapeut meer betrekt in deze context en handvaten biedt’’, zegt Bram, die naar revalidatiecentra ging en daar sprak met therapeuten en ouders. Hij ontwikkelde uiteindelijk een adventskalender met daarin dagelijkse oefeningen voor thuis. ‘’Nadenken over toepassen van sociaal ontwerp, met het betrekken van de doelgroep, is tijdens de master heel belangrijk.’’

Andere opties
De Avansstudent onderzocht nog andere opties, zoals de opleiding Verpleegkunde of een master zorgethiek bij een andere onderwijsinstelling. ‘’Maar daar had je een zorgachtergrond nodig. Die had ik niet. Ik kon ook andere uitstroomprofielen kiezen van de Master of Arts binnen Avans, maar die leken me te vrij. Bij deze master zit je er precies tussenin. Met mijn CMD-achtergrond leek me dat heel fijn.’’

In zijn klas zitten studenten met een brede achtergrond. Zo zit hij samen met oud-studenten New Design & Attitudes, Mens & Techniek, ICT en Verpleegkunde. Die variëteit werkt goed volgens Bram. ‘’Oud-studenten van St. Joost zijn goed in het visualiseren van concepten in hoge kwaliteit, verpleegkundigen hebben een systematische aanpak en zijn goed in academisch onderzoek. Hierdoor ontstaan er mooie kruisbestuivingen.’’

Sectoren verbeteren
Op Avans zijn meerdere kunstgerelateerde bacheloropleidingen te volgen. Die geven volgens programmamakers en coördinatoren Blanken en Van den Bersselaar een goede basis van vaardigheden om werk te kunnen maken. ‘’Maar bij de masters denk je na over hoe je jouw ontwerpen in dienst kunt zetten van bepaalde sectoren om die te verbeteren. Je werkt met een andere onderzoeksvraag. Het gaat niet per se om talentvol zijn in maken’’, zeggen de Avansmedewerkers. ‘’Je denkt vooral na over het waarom en hoe. Om uiteindelijk tot iets te komen dat nog niet bestaat.’’

Verschil met bachelor
Dat de master hoger qua niveau is dan zijn bachelor, dat merkt Bram wel. Bovenstaand onderwerp had hij tijdens zijn hbo-opleiding misschien ook kunnen aanpakken, maar dan op een andere manier. ‘’Hier wordt meer gevraagd op het gebied van onderzoek doen. Je wordt gepusht om samen te werken met relevante bronnen binnen je onderzoeksvraag. Dat werd bij de bachelor wel gestimuleerd, maar het was geen harde eis. Je kon het ook alleen vanuit de literatuur doen. Nu leer je echt hoe deze verschillende vormen van onderzoek doen samengaan en elkaar versterken.”

Succes
De masters slaan aan. Nooit eerder waren er zoveel aanmeldingen dan afgelopen studiejaar. De master Animation wordt momenteel gevolgd door ruim twintig studenten, met plek voor dertig, bij de master of Arts in Fine Arts and Design zitten in totaal 55 studenten waar plek is voor honderd. Blanken en Van den Bersselaar hebben daar meerdere verklaringen voor. ‘’Denk aan de inhoud van het studieprogramma. Je hebt als student regie in wat je kunt doen, er is vrijheid om je programma zelf vorm te geven’’, aldus Van den Bersselaar. Blanken wijst op het docententeam. ‘’Dat komt uit het werkveld. Docenten zorgen voor de kwaliteit van de opleiding en staan in goed contact met studenten.’’ Daar is haar collega het mee eens: ‘’Door hun sterke praktijkachtergrond hoeven onze studenten bij het doen van hun onderzoek niet in hun eigen bubbel te zitten. Ze kunnen sparren met docenten die ze goed kunnen ondersteunen.’’

Experimenteren
Blij met het docententeam is ook internationale student Kristina Dwi Suryani. Ze volgt het tweejarige masterprogramma Ecology Futures in Breda. Dat richt zich op hoe biokunst- en design en hoe dat ‘’een alternatieve toekomst kan creëren, waarin hedendaagse ecologische zorgen worden aangepakt.’’ Ze is enthousiast over de manier waarop de master werkt. ‘’We krijgen de vrijheid om met ideeën te experimenteren en het laboratorium op de campus is altijd beschikbaar. De docenten zijn er daarnaast om ons te begeleiden bij praktijkopdrachten.” Dat was anders bij haar bachelor product design, die ze in Engeland volgde. “In die tijd moest ik me houden aan de opdracht en ontwerpen voor andere mensen. Ik maakte een product om het maken van een product. Hier ben ik me echt aan het ontwikkelen en krijg ik de kans om mezelf als kunstenaar te herontdekken.”


Kristina ontwikkelde een interesse in het duurzame aspect van design en vond het verminderen van afval op lokale en mondiale schaal een belangrijk thema. Toen ze las over de master bij Avans, hoefde ze geen twee keer na te denken. ‘’De master richt zich op de praktijk, theorie en het in balans brengen van kunst en wetenschap. Dat was voor mij en anderen nog een nieuw concept. Als kunstenaar sprak me dat meteen aan. Biobased materialen gaan in de nabije toekomst een grote rol spelen en bij Avans kreeg ik de kans om daarmee aan de slag te gaan,” aldus de studente die uitkeek naar een studie in Nederland. ”De art- en designwereld is hier geavanceerd en er zijn veel relevante evenementen. Zoals de Dutch Design Week.’’

Uitdagingen
Dat studenten de master weten te vinden en tevreden zijn, wil niet zeggen dat er geen aandachtspunten zijn. Zo wijzen Van den Bersselaar en Blanken op het aantal Avansstudenten dat een bachelor volgt en vervolgens doorstroomt naar een master van de hogeschool. Hoewel daar geen cijfers over bekend zijn, kan dat volgens hen beter. ‘’We zijn geen niche, kunnen voor meerdere mensen interessant zijn. Je hoeft je ook niet te laten afschrikken door de Engelse taal. Ons team is tweetalig en je vindt voldoende aansluiting als je daar tegenop ziet. We begeleiden studenten als dat nodig is.’’

Ook wijzen ze op de positie die St. Joost inneemt binnen de hogeschool. Van oudsher heeft de kunstacademie een autonome positie, en dat is volgens Van den Berssselaar en Blanken goed, maar ze benadrukken dat het goed zou zijn als krachten gebundeld worden zonder kunst uit te sluiten. ‘’We onderstrepen het belang van samenwerking binnen instituten door interdisciplinair en transformatieonderwijs. Kunst staat niet meer puur op zichzelf in tijden waar vernieuwing noodzakelijk is. Avans heeft een kans om kunst en ontwerp in zijn visie op te nemen, om de positie van deze praktijk te ondersteunen. Kunstenaar kunnen samen met ontwerpers in tijden van onzekerheid ontzettend bijdragen aan de wereld van morgen. We zien Avans als een perfecte plek om dat te onderzoeken.’’

Nieuwe master
Student Bram merkt dat hij een programma volgt dat nog niet lang bestaat. Zo is Brightspace nog niet helemaal gevuld, wordt het curriculum vormgegeven gedurende de vakken en vragen docenten regelmatig feedback aan studenten over hoe ze bepaalde vakken vonden. Dat laatste vindt Bram alleen maar goed. Wel is hij benieuwd hoe hij zich in de toekomst moet verkopen aan het werkveld. ‘’Als je zegt dat je verpleegkundige of brandweerman bent, weten mensen wat dat inhoudt. Maar als ik zeg dat ik Health Designer ben, merk je dat dat nog niet gedefinieerd is. Dat is leuk, maar ook moeilijk. Je kunt van alles doen, maar ik moet nog wel vinden wat.’’

‘Out of the box’
Avansmedewerkers Blanken en Van den Bersselaar zijn overtuigd van het potentieel van de masters. ‘’Bij veel hedendaagse thema’s heb je kunstenaars, ontwerpers of creatieve denkers nodig die hun tanden in vraagstukken zetten en out of the box denken. Die niet bang zijn om dingen uit te proberen, wetende dat het niet altijd in een keer lukt.’’

‘’Door crossectorale masters te ontwikkelen, kun je een waardevolle bijdrage leveren aan de maatschappij. Hoe complex die ook is. En het voordeel van een hbo-master is dat je de opgedane kennis meteen kunt toepassen’’, aldus de twee. ‘’Met een master investeer je in jezelf en in onderzoek. Het principe van een leven lang leren, is geen overbodige luxe. De wereld verandert in rap tempo. Als je in de gelegenheid bent om verder te studeren na je bachelor, moet je dat zeker doen.’’

Daar zijn studenten Bram en Kristina het mee eens. ‘’Als studenten hebben we een verantwoordelijkheid om na te denken over maatschappelijke vraagstukken. Ik ben enorm dankbaar om de kans te krijgen na te denken over oplossingen’’, aldus Kristina.