Avans Hogeschool heeft met Marjan Hammersma sinds dit collegejaar een nieuwe bestuursvoorzitter. In een interview met Punt blikt ze vooruit op de periode die komen gaat, een met aangekondigde bezuinigingen vanuit politiek Den Haag. ‘Zoals het er nu uitziet, kunnen we gedwongen ontslagen voorkomen.’
Hoe bevalt de eerste periode bij Avans?
“Heel goed. Ik wilde graag naar de praktijk van het onderwijs, maar wist niet precies wat het betekent om een bestuurlijke baan te hebben op een hogeschool. De eerste week had ik kennismakingsgesprekken in Tilburg, daarna bezocht ik de verschillende locaties. Ik liep rond in de gebouwen en maakte kennis met de verschillende organisatieonderdelen. Ik ben onder de indruk van wat ik daar zag. Het valt me op dat er veel lachende studenten rondlopen bij Avans, die in contact met elkaar zijn. De sfeer is hier heel goed en er wordt prettig samengewerkt.
Dit zijn de wittebroodsweken, dat realiseer ik me, maar alles wat ik tegenkom sterkt me in de overtuiging dat het een goede keuze is geweest om vanuit een beleidsomgeving in Den Haag naar een plek te gaan waar het echt gebeurt.”
Over Marjan Hammersma
Voordat Marjan Hammersma (59) naar Avans kwam, werkte ze voor de Rijksoverheid. Ze was secretaris-generaal bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Daarvoor werkte ze onder meer als directeur-generaal Cultuur & Media en als directeur Media, Letteren en Bibliotheken bij dat ministerie. Ze begon bij de Publieke Omroep. Ze woont in Utrecht met haar vrouw.
Wat stond er in de vacature waarvan je dacht: dit past bij mij?
“Wat me opviel was dat bij Avans mensen vooropstaan en er is een grote maatschappelijke betrokkenheid. Dat vond ik mooi om te zien. Uit Ambitie 2025 kwam naar voren dat Avans twee dingen wil combineren die ik belangrijk vind: jonge mensen vaardigheden en kennis meegeven die relevant zijn voor hun toekomst én voor de samenleving. Dat zag ik weerspiegeld in wat Avans tijdens de sollicitatieprocedure met mij besprak.
Ik wist dat ik naar het hbo wilde, maar het was afwachten welke hogeschool als eerste een vacature had. Toen de vacature bij Avans kwam, dacht ik: het heeft misschien zo moeten zijn. Avans past goed bij mij en wat ik belangrijk vind, dat heb ik deze eerste periode al gemerkt. Aan de manier waarop hier wordt samengewerkt en de aandacht die er is voor wat studenten nodig hebben. Dat persoonlijke zit in het DNA van Avans. Je kunt hier jezelf zijn, waar je ook vandaan komt, wat je vindt, van wie je houdt en hoe je eruit ziet. Ik denk dat er bij Avans een goede basis ligt. Maar op het gebied van diversiteit en inclusie hebben we ook stappen te maken. Want écht inclusief zijn vraagt in de praktijk dat je naar elkaar luistert en open staat voor elkaar. Ik moet nog ontdekken hoe dat hier gaat, mijn ervaring is dat je er altijd aan moet blijven werken. Dialogen over het slavernijverleden en Coming Out Day, daar is Avans zichtbaar aanwezig. Het is goed om daar aandacht aan te besteden.”
Je vertelde bij de kennismaking met de Avans Medezeggenschapsraad dat het hbo in het verleden kansen heeft laten liggen. Wat bedoel je daarmee?
“Als ik vanuit mijn werk in Den Haag keek hoe het onderwijs omging met de veranderingen in de samenleving, denk ik dat het wetenschappelijk onderwijs vooraan stond om een bijdrage te leveren aan klimaatproblemen, de energietransitie en de nieuwe manier van samenleven en -werken. Het mbo werd er vanzelfsprekend mee geconfronteerd, die kregen vragen van bedrijven waarvoor ze werkten. Het hbo zat daar naar mijn beeld een beetje tussenin en de sector erkende pas later dat ze veel te bieden had in antwoorden op de maatschappelijke opgaven. In mijn ogen is het hbo een onmisbare schakel in het onderwijs voor de toekomst van dit land. Hier wordt onderzoek gedaan en worden mensen opgeleid die dat onderzoek kunnen toepassen in hun werk.”
Hoe draagt Ambitie 2025 bij aan die veranderingen in de samenleving?
“Ambitie 2025 staat, maar ik moet nog gaan ervaren hoe dat in de praktijk werkt. Avans beweegt zich, in nauwe samenwerking met de samenleving en de omgeving, richting een kennisinstelling. Om relevant te blijven, is dat de enige weg.
Ik geloof in de wisselwerking tussen praktijkgericht onderzoek en onderwijs. Onderzoek is nodig om je onderwijs goed te blijven ontwikkelen en bij de tijd te blijven. Het hbo heeft een unieke positie omdat we daarin praktijkgericht onderzoek, vaardigheden en kennis kunnen combineren. Dat is lastiger in het mbo en het wo.”
Is het modulaire onderwijs, waar nu mee is gestart, de toekomst voor Avans?
“Ik denk het wel, er is goed over nagedacht en lang aan gewerkt. Het is flexibel en dat hebben we nodig voor de toekomst. We kunnen zo beter aansluiten bij het tempo van studenten en wat voor hen belangrijk is. Ook kunnen we het curriculum beter toesnijden op vraagstukken van buiten. Het maakt studenten en Avans wendbaarder en creatiever.”
Wat zijn de grootste uitdagingen op dit moment voor Avans?
“De allergrootste uitdaging is dat er veel in de omgeving van Avans aan de hand is en daar moeten we ons toe verhouden. Er leven nu minder jonge mensen in Nederland, dat gaat effect hebben op de studentenaantallen.
De bezuinigingen uit Den Haag lijken zoals het er nu uitziet praktijkgericht onderzoek niet te raken. Dat blijft overeind, is door de minister gezegd. Dat is belangrijk voor Avans. Maar er hangen ook donkere wolken boven het hele hoger onderwijs, zoals de bezuinigingen op internationalisering en de langstudeerboete. Het hoger onderwijs kan de komende jaren 1 miljard minder uitgeven en dat moet ergens vandaan komen. Daar moet Avans linksom of rechtsom een bijdrage aan leveren.”
Wat betekent dat?
“Zoals het er nu uitziet, kunnen we gedwongen ontslagen voorkomen. Als we het slim en goed doen de komende jaren, kunnen we de bezuinigingen opvangen. Maar dat is gebaseerd op cijfers van september 2024, dus we moeten het goed blijven volgen. Als er vacatures zijn, moeten we goed kijken of en hoe we ze kunnen opvullen. We hebben afgesproken dat we in principe de helft intern gaan opvullen. Er zullen minder mensen zijn voor hetzelfde werk. Maar die plannen zitten allemaal nog in de uitwerkfase.”
Dat betekent dat straks je wellicht gezien wordt als het gezicht van lastige maatregelen. Hoe bereid je je daarop voor?
“Ik vind het belangrijk dat ik geen besluiten neem zonder overleg. Ik wil horen wat ze betekenen in de praktijk van het werk en dat mensen kunnen volgen waarom we ze nemen. Ze hoeven het er niet mee eens te zijn, maar ik wil dat het navolgbaar is. En als er een lastig besluit moet worden genomen, moeten we dat uiteindelijk wel doen als college.”
Hoe omschrijf je jouw stijl als bestuurder?
“Ik wil open en toegankelijk zijn, kan duidelijke en ferme besluiten nemen maar wil ze onderbouwen. Samen optrekken doe ik graag, om alle kennis en kunde in de instelling te gebruiken. Ik wil van elkaar leren en elkaars wijsheden gebruiken en word gedreven door de opdracht van de organisatie. Ik ben geen leider die je overal kunt neerzetten, ik wil affiniteit hebben met waar ik mee bezig ben.”
Welke thema’s hebben jouw aandacht de komende tijd?
“Het komende jaar ga ik me vooral bezighouden met het afmaken van Ambitie 2025 en de stappen zetten naar een kennisinstelling. Wat betekent dat voor de opleidingen, voor de keuze van samenwerkingspartners en onderzoeksthema’s: daar is al veel gebeurd maar het heeft naar de toekomst verdere uitwerking nodig.”
Er wordt nog gezocht naar een nieuw lid voor het College van Bestuur. Wat zie jij graag in een nieuwe collega?
“De portefeuille die Jacomine achterlaat en die Jan nu invult, de onderzoeks- en onderwijsportefeuille, is het blok dat inhoudelijk vervangen moet worden. We zoeken iemand die de ontwikkeling van onderzoek en onderwijs kan samenbrengen en daar al ervaring in heeft, om Avans verder te brengen. Ik vind het ook fijn dat een nieuwe collega een teamspeler is die graag samenwerkt.
En we moeten in het college divers zijn, elkaar aanvullen. Genderdiversiteit speelt daar ook een rol bij, maar kwaliteit en inhoud staan voorop.”
Punt. Of had jij nog wat?