Winnend essay: ‘Van corporate patser naar maatschappelijke zondebok’

In februari startte Avansdocent economie Joost Frencken een studiegroep om meer inzicht te krijgen in de financiële wereld. Alle deelnemende studenten schreven elk een opiniërend stuk van 1000 woorden. Emiel de Punder, student International Financial Management in Breda, won de wedstrijd. Hieronder zijn essay. 

Van corporate patser naar maatschappelijke zondebok

De algemene opinie over ‘de bankier’ is niet iets om trots op te zijn in recente jaren. ‘Ze’ hebben de crisis veroorzaakt, ‘ze’ zijn ‘ons’ geld verloren, ‘ze’ strijken ongerechtvaardigde hoge salarissen op. Dit is slechts een greep uitspraken gehoord na een rondgang op straat. Kort gezegd, de bankier is de zondebok van praktisch alles. Het liefst zouden we ‘ze’ ook nog de recente olie- en vluchtelingencrisis in de schoenen schuiven. Maar zijn al deze uitspraken wel terecht? Waarom wordt de bankier hier verantwoordelijk voor gehouden? En zijn hun salarissen wel écht buiten proportie?

De vader van een vriend van me is een tijd directievoorzitter bij een grote bank geweest. Elke keer als ik bij hem over de vloer kwam, zat hij te werken. Altijd. Een modaal salaris in Nederland in 2016 is 36.500 euro, op basis van een 40-urige werkweek. Als de beste man in kwestie 80 tot 100 uur per week werkt, verdient hij dan ook niet een veelvoud van dit modaal salaris? Heeft hij daar geen recht op?

Wesley Sneijder
Als we zo kijken, heeft DJ Tiësto dan ook recht op zijn 32 miljoen euro per jaar? En Wesley Sneijder op zijn 12 miljoen euro? De directievoorzitter heeft zich naar de Champions League van zijn vakgebied gevochten en plukt daar nu de vruchten van. Maar doet Wesley Sneijder dat ook niet? De ‘bankier’ is ook niet als directievoorzitter begonnen, verre van zelfs. Als we dan ook nog eens kijken naar de maatschappelijk toegevoegde waarde, ‘verdient’ Sneijder dan nog zijn 12 miljoen euro? Mijn huisgenoot (en velen met hem) vinden van wel, want hij is ‘een goede speler en een rolmodel’.

Betekent dit dat de bankier niet veel mag verdienen omdat hij bij voorbaat niet goed is in zijn vak? Draagt hij niet bij aan zijn ‘club’? Is de man geen rolmodel? Mijn huisgenoot draait het om: de concerten van Tiësto zijn normaal gesproken compleet uitverkocht en hele stadions worden gevuld met fans. Daar verdient hij onder meer zijn geld mee.

Zuurverdiende centen
Waar verdient de bankier zijn geld dan mee? Na een spoedcursus over de supply chain van een bank, vond mijn huisgenoot het maar belachelijk dat een bank ‘zijn zuurverdiende centen’ gebruikt om er zelf geld mee te verdienen. Want dan zou hij het net zo goed zelf kunnen investeren! Op de vraag hoe hij dat gaat doen en in wat voor objecten hij dan wil gaan investeren of beleggen, bleef het echter stil.

Algemeen financieel advies omtrent bijvoorbeeld hypotheken en overlijden is ook onderdeel van het takenpakket van een bank geworden, maar ook vooral advies met betrekking tot investeren en beleggen valt in het productaanbod van de hedendaagse bank. De bank is niet meer alleen het spaarvarkentje waar alle centjes worden neergezet die niet worden uitgegeven door de consument, maar een complete service-instelling voor alle geldzaken, van A tot Z.

De mevrouw van de klantenservice
Kortom, het bancaire systeem is er door de jaren heen niet minder complex op geworden, maar het bestuur daarvan wel. Voor boekjaar 2016 trekt ING een bedrag van 960 miljoen euro uit voor de kosten van toezicht en naleving van dit toezicht. Wet- en regelgeving gericht op financiële instellingen en dienstverleners wordt bijna met de dag ingewikkelder en naleving hiervan vraagt om een kwalitatief goede besturing van de organisatie. En kwaliteit kost nu eenmaal meer. Of het nu gaat om ‘beter’ personeel of management, laten we voor nu maar in het midden.

Hier bedoel ik overigens niet mee dat een ‘senior-level’ medewerker een betere medewerker is. Integendeel. Ik ben er van overtuigd dat het primaire proces van een organisatie, oftewel de onderste laag van de traditionele piramide-organisatie, het fundament van een organisatie is. Hier wordt tenslotte het gros van de waarde toegevoegd. De meneer of mevrouw aan de telefoon van de klantenservice is net zoveel medewerker als een executive in mijn ogen.

Brain-drain
Het bestuur bepaalt echter wel welke richting de piramide in gaat en de resulterende verantwoordelijkheid is dus dermate groter. Een medewerker die zijn werk bovengemiddeld goed doet of een bovengemiddelde hoeveelheid verantwoordelijkheden heeft, verdient het mijns inziens ook om bovengemiddeld gecompenseerd  te worden.

Mede om een ‘brain-drain’ (het wegtrekken van de intellectuele bovenlaag van een samenleving) naar beter betalende buitenlandse organisaties te voorkomen, is het logisch dat deze bovenlaag ook meer betaald krijgt. Dit, om een concurrerende internationale positie in de arbeidsmarkt te beveiligen. Waar salarissen voor bankiers in de Verenigde Staten in de miljoenen kunnen lopen, ontstaat er in Nederland al ophef over een salaris van enkele tonnen.

Vette auto’s en Italiaanse maatpakken
Het beeld van bankiers in de Verenigde Staten is mede door toedoen van de hedendaagse media overgeheveld naar ons land. Dit geeft echter een vertekend en geromantiseerd beeld van de Nederlandse werkelijkheid. Het beeld van Rolexen, vette auto’s en Italiaanse maatpakken is niet het normale straatbeeld aan de Zuidas. In de VS bestaat ook een compleet ander systeem van belonen, vergeleken met Nederland. In de VS zouden we het meer kunnen zien als een top-down-methodiek, terwijl in Nederland de bottom-up-methode van toepassing is.

De top-down-methode houdt in dat een medewerker in essentie betaald wordt naargelang de inbreng van de omzet, dan wel winst. Als een medewerker bijvoorbeeld 15 miljoen euro aan omzet inbrengt voor het bedrijf, dan mag de medewerker ook wel betaald worden alsof hij die 15 miljoen heeft ingebracht. De bottom-up-methode volgt een andere weg. Hier wordt eerst gekeken wat de ‘onderste laag’ van de piramide verdient. Op basis van aanvullende verantwoordelijkheden wordt er  dan een schepje bovenop de compensatie gedaan.

Maatschappelijke zondebok
Hierdoor ontstaat een compleet vertekend beeld als we de perceptie van bankiers in de VS doortrekken naar bankiers in Nederland. Om terug te komen op de grotere hoeveelheid verantwoordelijkheden en de bankier: het managen van een portfolio van meerdere miljoenen mag van mij ook wel als zodanig beloond worden. De persoon die hier nu verantwoordelijkheid voor durft te dragen lijkt echter de maatschappelijke zondebok te worden, puur omdat het publiek het oneens is met de beloningsstructuur van zijn werkgever, tegenover de offers die hij brengt.

Om eerlijk te zijn: ja, er zijn fouten gemaakt. En de crisis was ook deels de verantwoordelijkheid van grote zakenbanken, weliswaar primair in de VS. Maar moeten we dan maar alles aan banden leggen? Met het gevolg dat de eerdergenoemde intellectuele bovenlaag straks in de Verenigde Staten werkt? Ik denk van niet. Maar voel je vrij om mij van het tegenovergestelde te overtuigen.