“Ik ben teruggekomen met een rijk hart”, vertelt een geëmotioneerde Yvonne Janssen, docent van de Avans School of International Studies (ASIS). De docent is nog maar een paar dagen terug van het Griekse eiland Lesbos, waar ze samen met collega Sandra Baaijens een week lang als vrijwilliger werkzaam was in vluchtelingenkamp Kara Tepe.
Janssen en Baaijens trokken zich het lot van vluchtelingen enorm aan, maar voelden zich lange tijd machteloos. In een eerder interview met Punt vertelde de docent hoeveel de vluchtelingencrisis met haar deed. ”Mijn hart brak toen ik las en hoorde over de duizenden mannen, vrouwen en kinderen die verdronken op de Middellandse Zee tijdens hun zoektocht naar veiligheid.”
Van het verlammende gevoel van toekijken en niks doen, had Janssen genoeg. Samen met Baaijens besloot ze de handen uit de mouwen te steken om ontheemden te helpen. Janssen: “Zodat ze voor even niet alleen maar vluchteling zijn, maar gewoon mens.”
De docenten gingen als ambassadeurs van Because We Carry naar Lesbos. Deze stichting voorziet in schoon drinkwater, voedsel, kleding en sanitaire voorzieningen voor de vluchtelingenkampen op het Griekse eiland.
Samen haalden ze met hun ‘team’ maar liefst 10.500 euro op voor Kara Tepe, 1000 euro daarvan werd geschonken door Avans. “Wij zijn mensen erg dankbaar voor hun donaties”, vertelt Janssen. “Het geld wordt gebruikt om de omstandigheden voor de vluchtelingen menselijker te maken. Ze krijgen voedsel, betere sanitaire voorzieningen, afvalbakken en kleding.”
‘Vergeleken met het beruchte kamp Moria, is Kara Tepe Disneyland’
Disneyland
Op Lesbos verzorgden Janssen en Baaijens zelf een week lang iedere dag het ontbijt voor de vluchtelingen van het kamp Kara Tepe. In de middagen hielpen ze bij verschillende activiteiten en liepen ze mee om te zien wat er speelt in het kamp en onder welke omstandigheden de vluchtelingen daar leven. “In Kara Tepe zitten mensen die als kwetsbaar worden aangemerkt. Dat zijn bijvoorbeeld gezinnen met jonge kinderen en ouderen”, licht Janssen toe. “Vergeleken met het beruchte kamp Moria, is Kara Tepe Disneyland. Niet omdat ze het zo goed hebben, maar omdat de omstandigheden in Moria nog veel schrijnender zijn. In Kara Tepe zijn de wegen in elk geval geasfalteerd en is er nog enigszins verlichting. Mensen slapen in containers, terwijl ze in Moria in tenten overnachten.”
Barbershop en beautysalon
Kara Tepe doet in veel opzichten denken aan een dorp, zo ondervonden de docenten. Janssen: “Het doel van Because We Carry is ‘empowerment’, dus werkt de organisatie nauw samen met de vluchtelingen in het kamp. ” De vluchtelingen werken volgens Janssen zelf in het kamp, om alles schoon te houden. Er is een barbershop gerund door vluchtelingen, een beautysalon, fietsverhuur waar een fietsenmaker werkt die zelf vluchteling is en een sportklasje, eveneens verzorgt door een vluchteling.”
‘Om geen risico te lopen, schieten mensensmokkelaars tegensputterende vluchtelingen neer’
De voorzieningen zijn volgens Janssen minimaal, maar mensen maken er samen het beste van. Janssen: “In Kara Tepe liggen vreugde en verdriet dichtbij elkaar. Het ene moment stonden we bij een monument waar alle bootresten en reddingsvesten zijn verzameld, te luisteren naar de meest verschrikkelijke verhalen. Bijvoorbeeld van de barre tocht die de bewoners van het kamp hadden afgelegd. Het andere moment dansten we met vrouwen van het kamp op Arabische muziek.”
De docenten kwamen in aanraking met onder meer Syriërs, Iraniërs, Irakezen, Eritreeërs en Afghanen. De vluchtelingen die ze spraken, hebben vaak een heftige reis achter de rug. In sommige gevallen zijn ze met tegenzin in de veel te kleine rubberen bootjes gestapt, met nepzwemvesten en onder dreiging van geweren. Janssen: “Mensensmokkelaars zijn natuurlijk criminelen. Soms worden meer dan dubbel zoveel mensen in de bootjes gepropt. Om geen risico te lopen, schieten mensensmokkelaars tegensputterende vluchtelingen neer.”
‘Het gaat om de symbolische betekenis’
Vooroordelen
Door hun ervaringen in Griekenland hebben de docenten nog meer moeite met vooroordelen over vluchtelingen. “Veel mensen hebben negatieve vooroordelen over vluchtelingen. Dat wisten we natuurlijk al voordat we zelf hielpen op Lesbos, maar de confrontatie met die verhitte discussie is groot als je net terug komt van een week op een vluchtelingenkamp, waar je zoveel mooie mensen hebt ontmoet.”Dat betekent niet dat de docent discussies uit de weg gaat. “Ik ben ook mensenrechtenjurist. Ik zie het als mijn plicht om de dialoog aan te blijven gaan.”
Janssen benadrukt dat vluchtelingen vaak gedwongen naar elders vertrekken in de hoop daar een veiliger leven op te kunnen bouwen met meer perspectief. “We zijn allemaal mensen die op zoek zijn naar een mooie toekomst en geluk. Daar is niets crimineels aan.”
Tattoo
Janssen en Baaijens wilden hun tijd op Lesbos vereeuwigen op hun lichaam in de vorm van een tattoo. De twee kozen voor de tekst ‘No human is illegal’, dat op een huisje pal naast het kamp stond geschreven. “De tekst is in het Arabisch, als referentie naar de voornaamste regio waar vluchtelingen op dit moment vandaan komen en omdat het zo’n sierlijk schrift is. Om volledig te zijn, zouden we het ook in het Farsi, Dari en Koerdisch moeten vertalen, maar dat ging een beetje ver, het gaat om de symbolische betekenis.”
Punt. Of had jij nog wat?