Melanie Peters weet het zeker: “We hebben al onze privacy weggegeven.” Peters is directeur van kennisinstituut Rathenau en zet zich in om burgers te beschermen tegen negatieve gevolgen van nieuwe technologie. Donderdag sprak ze op het jaarcongres van het Avans Expertisecentrum Veiligheid in Den Bosch.
Het congres gaat dit jaar over sociale veiligheid en digitalisering. Voor Peters een belangrijk onderwerp. “Technologie ontwikkelt zich op dit moment razendsnel, burgers worden nauwlettend in de gaten gehouden. We moeten studenten hier bewust maken van de consequenties die dat heeft voor hun toekomstige beroep. Een zorgmedewerker moet bijvoorbeeld goed nadenken of het in het belang is van de patiënt is om medische dossiers te delen.”
Weggeven
Haar kinderen vinden het maar niks, al die achterdocht naar nieuwe technologie. “Ze vinden dat ik meer vertrouwen moet hebben.” Toch heeft Peters daar weinig reden toe. “We hebben veel macht weggegeven aan bedrijven die geld verdienen aan onze data en ook de overheid kijkt voortdurend over onze schouder.” Dat wordt alleen maar erger dankzij betere camera’s en algoritmes. “Zelfs mijn telefoon herkent automatisch de gezichten van mijn vriendinnen.”
Wat Peters het meest opvalt, is hoe gewillig we onze privacy weggeven. “Het argument is vaak dat het nodig is om terrorisme en criminaliteit te bestrijden. We vergeten daardoor na te denken over belangrijke vragen: hoe lang worden mijn gegevens bewaard? En wanneer is het rechtvaardig dat ik onderdeel wordt van een onderzoek?”
In Oekraïne merken de burgers al wat de gevolgen zijn van massasurveillance. “De mensen daar zijn bang om gefotografeerd te worden. Als je op de foto staat bij het verkeerde evenement of met de verkeerde mensen word je gelijk in een groep ingedeeld.”
Visum
Een ander voorbeeld komt van een vriendin van Peters. “Die reisde onlangs naar een congres in Iran. Toen ze later naar de Verenigde Staten wilde kon dat niet. Haar reisgegevens zijn blijkbaar gedeeld en opgeslagen.”
Het is een ontnuchterend besef. Dankzij massasurveillance wordt de bewegingsvrijheid van burgers ingeperkt. In China gaat het nog verder, vertelt Peters. “Daar krijgen burgers een profiel met social credits. Aan de hand van dat profiel wordt bepaald of burgers een hypotheek ontvangen of een vliegreis mogen boeken.”
Stap terug
Ook in Nederland wordt de burger nauwlettend in de gaten gehouden. Peters: “Soms krijg ik de vraag: gaat het te ver? Het antwoord is ja. We hebben een surveillancestaat gebouwd. We worden door bedrijven en de overheid continu in de gaten gehouden. Onze nummerborden worden automatisch gefotografeerd, dankzij de sleepwet kunnen veiligheidsdiensten ons massaal afluisteren en via onze mobiel kijken grote techbedrijven mee in de slaapkamer.”
Daarom is het tijd voor een stap terug, vindt Peters. “We leven in een stabiele democratie. Dat is niet vanzelfsprekend. Daarom is het belangrijk om de publieke ruimte terug te veroveren voor de burger. Mensen moeten in vrijheid spreken, zonder dat ze daar tien jaar later op worden afgerekend.”
Peters roept studenten en professionals daarom op om niet passief langs de zijlijn te staan. “Jullie geven de samenleving vorm. Denk daarom mee: wat is goede zorg, wat is welzijn, wat leren we onze kinderen? Zo heb je zelf ook invloed op technologische ontwikkelingen.
Punt. Of had jij nog wat?