Fotoproject Kunststudent: donkere huidskleur in Nederland vaak synoniem voor boos en crimineel

De zwarte vrouw wordt nog vaak (on)bewust als boze vrouw neergezet. De zwarte man als heel masculien of (toekomstig) crimineel. Waardoor stereotyperingen in stand worden gehouden. Toch is racisme en discriminatie in Nederland vaak onzichtbaar, waardoor het lijkt alsof het niet voorkomt. Dus ‘is het er niet’, constateert Kunststudent Larice Schuurbiers. Met haar portretten gaat ze verder in het aansnijden van discriminatie en racisme: intersectionaliteit, ook wel kruisdenken.

Tennistoernooi US Open, september 2018. Toptennisser Serena Williams wordt furieus tijdens een woordenwisseling met de scheidsrechter. Ze wordt bestraft omdat ze aanwijzingen zou hebben gekregen van haar coach. Ze vindt dat ze wordt benadeeld omdat ze vrouw is. Mannen zouden in eenzelfde situatie milder gestraft worden. Over haar huidskleur rept ze met geen woord. Maar voor andere critici is het voorval, en hoe Williams later in onder andere cartoons afgebeeld wordt, een typisch voorbeeld van stereotypering van de angry black woman.

Intersectionaliteit
Het voorval is een voorbeeld van intersectionaliteit, ook wel kruisdenken, dat verder gaat dan alleen huidskleur of afkomst. Het heeft ook betrekking op geslacht, seksualiteit en klasse. Larice: “Heel beknopt, houd je bij intersectionaliteit rekening met iedereens veelzijdigheid en andere factoren. Discriminatie kan ook op basis van gender, of geaardheid.”

“Mijn ouders zijn gemixt: mijn vader donker, mijn moeder wit. Ik ben licht getint. Mijn vaders afkomst is Indonesisch. Veel mensen denken dat we Turks zijn. En dat ik een westerse moslima ben omdat ik geen hoofddoek draag. Die aanname vormt mijn persoonlijke motivatie voor dit afstudeerproject. Ik ervaar door die aanname discriminatie door de intersectionele bril: door mijn huidskleur én als vrouw.”

De term intersectionaliteit, weet Larice, komt uit de Verenigde Staten en werd in Nederland geïntroduceerd door hoogleraar Gender Studies Gloria Wekker. Zij analyseerde voor Dutch Racism het Nederlandse culturele archief op de snijpunten van seksualiteit, ras, gender en klasse.

Seksisme
Tijdens eerdere projecten richtte Larice zich ook al op racisme en discriminatie. “In de Nederlandse samenleving zien we het niet, dus bestaat het niet. En dus kunnen we het er ook niet over hebben. Met mijn project maak ik een statement. De tendens is: je mag kleur wel zien, maar we moeten het écht zien om het er over te kunnen hebben.” De kunststudente fotografeerde meer dan twintig jonge zwarte individuen. “Speciaal hen omdat de zwarte samenleving in Nederland nog veel racisme ervaart. En bij zwarte vrouwen gaat dat ook nog gepaard met seksisme.”

Daarbij koos ze ook specifiek voor personen uit Rotterdam. “Ik woonde een jaar in Amsterdam. Als er een randstedelijke stad vooruitstrevend is op het gebied van intersectionaliteit, is het de hoofdstad. Rotterdam is heel multicultureel, maar er wordt nog veel gediscrimineerd. De verhouding van wit en niet-wit, is steeds meer gelijk. Maar er valt nog een slag te slaan.”

“Diversiteit is een trend aan het worden. Mensen van diverse afkomsten in je stad, betekent niet dat je stad bruist van diversiteit. Alleen het aantal verschillende nationaliteiten tellen is niet voldoende, je moet daar ook wat voor doen.”

Identificeren
De personen die ze fotografeerde vond ze via via of benaderde ze via Facebook en Instagram. Zoals een meisje dat jeugdambassadeur is bij Unicef, omdat ze een voorbeeld voor anderen wil zijn. “Dat vond ik zó mooi!” Iedereen die ze fotografeerde zei: “Ik wil een voorbeeld zijn voor andere mannen of vrouwen. ” “Als zij iemand zien die trots is op hun hun afkomst, hebben zij een voorbeeld.” 

Mannen gaven haar vaak te kennen moeite te hebben met hoe zij in hokjes worden geplaatst: als sterke zwarte man. Vaak ook gezien als (toekomstig) crimineel. Maar ze zijn meer dan alleen ‘mannelijk’. 

Op onder andere televisie zie je stereotypes als de zwarte man als crimineel of de Arabier als moslimextremist. “Stel je ziet dat en niet de trotse zwarte man of vrouw, dan doet dat wat met je zelfbeeld. Je kunt je er niet mee identificeren. Het is belangrijk om op te kunnen kijken naar iemand die op jou lijkt.” 

Trotse portretten
Larice wil af van de stereotypering rond zwarte mensen. “Dat negatieve beeld wil ik omdraaien.” Haar portretten laten fiere en ongenaakbare mannen en vrouwen zien. “Het zijn trotse portretten. Niet de stereotypes. Anderen die de portretten zien, moeten zich met hen identificeren en zien dat ze ook trots mogen zijn.” 

Naast de fototentoonstelling is er ook een podium. Een belichaming van een letterlijk platform waar mensen hun verhaal vertellen. Zoals een van de geportretteerde vrouwen die haar ervaringen deelt en inzoomt op wat het betekent dat zwarte mensen nog te vaak als boos en crimineel worden afgebeeld. 

Het podium is heel waardevol, volgens Larice. “Omdat ik zelf niet zwart ben, is het belangrijk om hen iets terug te geven in plaats van eraan te verdienen, wat je vaak ziet in de Westerse samenleving. Op die manier wil ik een rol spelen in het debat als platform en niet als ambassadeur. Met veel andere jonge makers wil ik meedoen aan die verandering in de kunstwereld. Er moet meer ruimte komen voor inclusiviteit.”

“Ik hoop dat de personen, nu afgebeeld op grote prints, dat gevoel van trotsheid terugvinden in de tentoonstelling.”

Larice haar project maakt onderdeel uit van de afstudeerexpositie Launch 2019: Fotografie|Film.