Studiereis naar Bosnië: ‘De kogelgaten zitten nog in de gebouwen’

Niet op studiereis naar Spanje of Engeland, maar naar het minder bekende Bosnië. Studenten van de opleidingen Social Work en Bestuurskunde reisden af naar het Oost-Europese land. “Je wordt continue geconfronteerd met het feit dat de oorlog nog helemaal niet lang geleden was”, vertelt student Social Work Kiek Pijpers. “Maar toch is er wel een gevoel van sereniteit als je daar rondloopt.”

Ongeveer 25 studenten zijn naar Bosnië geweest om daar de stichting JustSophie te bezoeken en zich onder te dompelen in de politiek en cultuur van het land. “Oud-student van Avans, Sophie, is daar een lunchroom gestart waar mensen met een beperking werken. Zij wilde graag uitbreiden en wij kregen de opdracht daar een advies voor op te stellen”, zegt Elma Suljic, student Social Work. Maar de studenten hebben meer gedaan dan alleen de stichting bezocht. Kiek: “We zijn langs geweest bij verschillende zorginstellingen en praatten met onder andere een lokale politicus.”

“Het was fijn dat we nu echt waardevolle contacten hadden voor de studiereis”, vertelt docent Bram van Alten. “Zo konden we een goed programma opstellen met een concrete opdracht voor de studenten.”

Kogelgaten
De burgeroorlog in Bosnië van twintig jaar geleden, waarin de Bosniakken, Bosnische Kroaten en Bosnische Serviërs elkaar bevochten, heeft diepe sporen achtergelaten in het land. “Ik was al bekend met Bosnië omdat mijn ouders ervandaan komen, zij zijn gevlucht naar Nederland”, geeft Elma aan. “Door deze reis, door de stichting te bezoeken, zie ik mijn land van herkomst uit een ander perspectief dan een vakantie bij familie. Nu kijk je verder dan het goedkope eten, het lekkere weer en het mooie landschap.”

“Ik had verwacht dat je nog veel kunt zien van de oorlog”, gaat Kiek verder. “En dat is ook zo, want de kogelgaten zitten nog in de gebouwen. Je wordt continue geconfronteerd met het feit dat de oorlog helemaal niet lang geleden is. In een boekwinkeltje waar we kwamen hingen ook allemaal foto’s van de oude brug in Mostar en van de wederopbouw. Als je denkt aan oorlog, denk je aan zwart-wit foto’s, maar deze waren in kleur. Als je daar rondloopt is er toch een gevoel van sereniteit, een gevoel van rust. Ondanks dat mensen denken: het is niet de vraag óf er een nieuwe oorlog komt, maar wanneer.”

Docent Van Alten is ook mee geweest op de reis. “Ik wilde graag mee, omdat ik me de beelden van vroeger nog erg goed kan herinneren van het journaal. Dat de brug in Mostar in elkaar stortte staat me goed bij. We hebben in Bosnië veel mensen gesproken en de impact van de oorlog  kunnen voelen die er nu nog steeds is. Iemand zei tegen ons: ‘Het is eigenlijk nog steeds oorlog, maar niet met wapens maar met woorden.’ De verdeeldheid in het land tussen de bevolkingsgroepen is nog groot. Jonge mensen trekken daardoor ook weg uit Bosnië. Ze zijn bang dat de wapens weer worden opgepakt in plaats van dat mensen naar verzoening streven. Vooral jonge mensen hebben daar geen hoop meer in en gaan weg.”

Elma knikt instemmend. “Bij de oudere generatie zit die verdeeldheid veel dieper. Zij hebben de oorlog echt meegemaakt en kunnen dat niet zomaar vergeten. Bosnië heeft ook drie presidenten die elk een eigen bevolkingsgroep representeren. Hoe kun je dan voor eenheid zorgen?”

Godsgruwelijke luxe
“Door zo’n reis waardeer je wat je hier in Nederland hebt”, vertelt Kiek. “We zijn soms ontevreden over hoe het hier gaat maar we mogen blij zijn dat we hier wonen.” Van Alten: “Wij vieren nu 75 jaar vrede. Ik denk soms: het zou goed zijn voor onze studenten als het hier oorlog was, want dan leren ze pas echt prioriteiten stellen”, zegt Van Alten lachend. “We leven in een godsgruwelijke luxe en sommige mensen beseffen dat helemaal niet. Als je in Bosnië bent, realiseer je je dat het ook heel anders kan. En dan maak je je over veel minder dingen druk dan wij nu doen. Natuurlijk gun ik ons geen oorlog, maar als ik studenten soms hoor klagen denk ik: ga een keer naar Bosnië, dan zie je dat je het hier ontzettend goed hebt.”