Wat kun je als gemeente doen tegen criminelen die nauw verbonden zijn met de bovenwereld, en hoe kun je dat al vroeg signaleren? Dat zoeken huidige en oud-Avansstudenten samen met onderzoekers van Expertisecentrum Veiligheid en het lectoraat Ondermijning uit.
Kun je in een winkel niet pinnen? Worden er naast kleding bijvoorbeeld ook bouwartikelen verkocht? Of heeft de garage waar jouw auto een APK krijgt geen RDW-erkenning? Dan zou het zomaar kunnen dat deze ondernemers banden onderhouden met de onderwereld.
Volgens de onderzoekers van het Expertisecentrum is het onderwerp ondermijnende criminaliteit hotter dan ooit tevoren. Er is veel aandacht voor omdat de gevolgen ervan zichtbaar zijn. Het heeft negatieve invloed op de leefkwaliteit van gebieden en verstoort bijvoorbeeld het ondernemersklimaat in het geval van bedrijventerreinen. Ook kent de groep voorbeelden van vrouwen en kinderen die niet meer over straat durven in bepaalde wijken. Het ging hier om een groep jongeren die een winkelgebied terroriseerde. Zij zaten in de drugscriminaliteit en hingen de hele dag op straat. Daarnaast leverde de productie van drugs in woonwijken al meerdere keren gevaarlijke situaties op met gewonden door explosies. Ook wordt steeds vaker drugsafval gewoon gedumpt of geloosd in woonwijken. Bijvoorbeeld door busjes met drugsafval in de wijk achter te laten.
Wanneer criminelen voor hun illegale activiteiten gebruikmaken van legale bedrijven en dienstverleners, raken de onder- en bovenwereld met elkaar vermengd. Dat zorgt voor onveilige situaties, ontwricht de samenleving en ondermijnt de rechtsstaat. Hun daden hebben grote maatschappelijke gevolgen. Denk aan stilgelegde watervoorzieningsinstallaties doordat er drugsafval in terechtkwam, resten van xtc in maïsvelden en het op grote schaal witwassen van geld.
Peter R. de Vries
Emile Kolthoff richtte zes jaar geleden het lectoraat Ondermijning op. Jonas Stuurman is als onderzoeker sinds de oprichting bij het lectoraat actief. Ook is hij docent Integrale Veiligheidskunde in Breda, criminoloog. “Mede door de ondermijnende criminaliteit begint Nederland steeds meer op een narcostaat te lijken. Kijk maar naar de grote hoeveelheden synthetische drugs en cocaïne die worden geproduceerd en geëxporteerd. En het proces rondom Ridouan Taghi”, vertelt hij. “De criminaliteit verhardt; de moord op Peter R. de Vries en advocaat Derk Wiersum zijn daar voorbeelden van.” Stuurman geeft aan dat dit grote voorbeelden zijn, maar dat het klein begint met ondermijnende criminaliteit in de regio.
Prostitutie, verdovende middelen en illegale arbeidsmigranten
Julia Overberg, op het moment van interviewen nét een uurtje afgestudeerd bij Integrale Veiligheidskunde (IVK), liep haar afstudeerstage bij het Expertisecentrum. Ze focuste zich zo’n twintig weken op het maken van een handreiking die gemeentes helpt zelf overzichtelijk in kaart te brengen wat er in hun gemeente gebeurt op het gebied van prostitutie, de opslag en verkoop van verdovende middelen en de illegale huisvesting van arbeidsmigranten. “Echt heel leuk. Ik hoopte vooraf al dat ik me op deze punten mocht focussen, want die vind ik het meest interessant”, vertelt ze. Ze voerde veel gesprekken bij gemeentes, met de meest uiteenlopende mensen.
Verbinding Avans en werkveld
De stage beschouwt ze als een topervaring. Omdat ze aan een leuke opdracht werkte, omdat de verbinding tussen Avans en het werkveld nadrukkelijk tot uiting kwam en omdat ze als volwaardig collega werd gezien. “Dat was leuk, maar soms ook best intimiderend. Dan zaten we in een overleg met allerlei experts, werd míjn mening ineens gevraagd. Terwijl ik nog student was”, vertelt ze. “Spannend, maar terugkijkend echt top. Ergens anders was niet gebeurd.”
Haar werkzaamheden voor het lectoraat in Den Bosch beviel de Bredase oud-student IVK meer dan uitstekend, ze blijft dan ook bij het project werken. “Daar heb ik veel zin in. Het is een ideale plek om veel te kunnen leren in een voor mij heel interessant vakgebied.”
Droombaan
Ook de pas afgestudeerde Jacco Eikenaar mag bij het Expertisecentrum blijven werken. En daarmee heeft hij naar eigen zeggen meteen na zijn studie zijn droombaan te pakken. “Ik heb voor Zicht op Ondermijning geanalyseerd hoe hun dashboard verbeterd kan worden. Het interessantste aan deze opdracht was het grootschalig gebruik van data.” Met deze data, afkomstig van het CBS, maakt Zicht op Ondermijning patronen zichtbaar die bijdragen aan de aanpak van ondermijnende criminaliteit. Jacco gaat het dashboard doorontwikkelen en verschillende werkzaamheden uitvoeren binnen het Expertisecentrum.
Frisse, nieuwe energie
Niet alleen Avansstudenten zeggen de vruchten te plukken van deze vorm van werken bij het Expertisecentrum. Ook de onderzoekers zijn enthousiast. Ze voegen volgens hen echt iets toe aan het werkklimaat en de producten die ze maken. ‘’Ze brengen frisse, nieuwe energie met zich mee en zijn enthousiast. Dat is erg fijn’’, vertellen Taskforce-RIEC onderzoekers Sabine Verbeek en Lucas Verbiesen. Zij werken twee dagen per week met het Expertisecentrum samen in Den Bosch. ‘’Ook in Den Haag staat het onderwerp nu op de kaart. Zeker in combinatie met het grootschalige gebruik van data.”
‘Ze brengen frisse, nieuwe energie met zich mee en zijn enthousiast. Dat is erg fijn’
Sabine Verbeek & Lucas Verbiesen
Toolkits
Om al in een vroeg stadium iets aan deze vorm van criminaliteit te doen, werkt het lectoraat Ondermijning vaak in opdracht van Taskforce-RIEC Brabant Zeeland. Aan de hand van verschillende signaleringstools kunnen gemeentes in Noord-Brabant, Zeeland en Gelderland preventief deze vorm van criminaliteit bestrijden. Het lectoraat heeft de ondermijnende criminaliteit onderverdeeld in toolkits gericht op bedrijventerreinen, vastgoed, winkelstraten, autobedrijven en buitengebieden.
Inmiddels werken zes van de afstudeerders van de laatste jaren bij de Taskforce-RIEC en het lectoraat Ondermijning. ‘’Vanuit die hoedanigheid helpen ze nog steeds bij de ontwikkeling van producten. Ook ondersteunen ze gemeenten bij het gebruik ervan in de praktijk.
Nu de eerste toolboxen zijn opgeleverd, betekent het niet dat de groep achterover kan leunen. Nu is het volgens Stuurman aan de gemeentes om ermee aan de slag te gaan en om de tools te leren gebruiken. Ze worden hierbij ondersteund door de afstudeerders en alumni van Avans. ‘’En wij schaven de tools bij waar nodig, net als een AKP-keuring van je auto. Dat doen we allemaal om zicht te krijgen op ondermijnende criminaliteit. Mét de hulp van Avansstudenten.’’
Punt. Of had jij nog wat?