Voor een toets zo veel stress hebben dat je niet meer kunt eten, slapen of zelfs een black-out krijgt. Het zijn gevolgen van faalangst; de angst dat je bepaalde eisen niet kunt waarmaken. Het is een probleem waar best veel studenten mee kampen.
Studentendecaan bij Avans, Janneke Appels, ziet regelmatig studenten die last hebben van faalangst. “De precieze aantallen weet ik niet, maar ik zie veel studenten die stress hebben omdat ze een enorme druk voelen om te presteren”, vertelt ze.
Wat is faalangst?
Faalangst is de angst om te falen. Door die angst ben je bang dat je bepaalde eisen die je aan jezelf stelt of anderen aan jou stellen niet kunt waarmaken. Volgens Appels uit die angst zich bij de meeste studenten in stress. “Het kan zijn dat studenten stress hebben tijdens het studeren en daardoor geen pauze nemen of zelfs niet eten. Waardoor het studeren vaak helemaal niet meer lukt. We zien ook studenten waarbij de stresslevels tijdens het examen omhoogschieten en die daardoor bijvoorbeeld een black-out krijgen.”
Gwen Verhagen, derdejaarsstudent Verpleegkunde, had op de basisschool al last van faalangst, maar toen ze naar het hbo ging, werd dat alleen maar erger. “Ik had regelmatig last van paniekaanvallen en black-outs”, vertelt de Avansstudent. “Het is niet normaal als je die een paar keer in de maand hebt. Daarom besloot ik hulp te zoeken en ben ik naar de studentendecaan gegaan.”
Uit onderzoeken naar het mentale welzijn van studenten blijkt dat faalangst een veelvoorkomend probleem is in deze groep. Zo meldde het Nederlands Kenniscentrum voor Angst, Dwang Trauma en Depressie in 2019 dat een derde van de studenten last heeft van faalangst.
Ook blijkt uit de Monitor Mentale gezondheid en Middelengebruik over Studenten van het hoger onderwijs van het Trimbos-instituut dat 54 procent van de studenten last heeft van prestatiedruk. Daarbij scoren de studenten die veel prestatiedruk ervaren, lager als het gaat om positieve mentale gezondheid. Punt vroeg via een poll op Instagram hoe dat zat onder de volgers. Van de 50 reageerders hadden er 44 weleens last van faalangst tijdens het studeren.
Niet alleen maar slecht
Ieder persoon op aarde krijgt een keer in zijn leven met stress te maken. Dat hoeft niet alleen maar slecht te zijn. Zo maakt het je alert in een noodsituatie. “Stress kan een raadgever zijn”, vertelt Marian van Riel. Ze is coach en gespecialiseerd in stress en faalangst. Van Riel geeft nu zo’n twaalf jaar faalangsttrainingen voor studenten bij Avans. “Als je in een gevaarlijke situatie zit, maakt je lichaam adrenaline aan om je te laten merken dat je zo snel mogelijk weg moet. Studenten kunnen die adrenaline ook aanmaken als ze bang zijn voor een examen of beoordeling. Tot op zekere hoogte is die spanning onschuldig, maar het wordt erg wanneer het je leven overneemt. Als je bijvoorbeeld niet meer je schoolboek open durft te doen omdat het je te veel stress geeft.”
Oorzaken
Een deel van de studenten is van zichzelf al gevoelig voor stress en spanning, legt studentendecaan Appels uit. “Ze zijn perfectionistisch en willen daardoor alles goed doen. Zo ook een tentamen of een presentatie.”
Dat is niet voor iedereen zo. “We hebben echt te maken met een pechgeneratie aan studenten”, legt Appels uit. “Ze ervaren druk door het leenstelsel en studeren in de coronatijd was voor velen erg moeilijk. Daardoor zien we veel studenten die bang zijn voor studievertraging, omdat ze daardoor schulden opbouwen. Ze zijn bang voor de financiële gevolgen bij het falen van een toets en dat kan een trigger zijn voor faalangst. Vroeger zei ik nog wel tegen studenten: ‘Ach, dan doe je toch een jaar langer over je studie’. Dat is nu niet meer zo makkelijk.”
Volgens Van Riel is het heel logisch dat faalangst zo vaak voorkomt onder studenten “Ik denk dat je op geen ander moment in je leven zo onder druk staat als wanneer je student bent. Je hebt tentamens, assessments, projecten en daarnaast vaak een druk sociaal leven en misschien nog een bijbaantje. Studenten zijn ook vaak onzekerder over hun werk en weten niet precies wanneer ze iets goed doen. Het is dan heel logisch dat faalangst om de hoek komt kijken.”
Gwen weet uit eigen ervaring hoe het is om faalangst te hebben. Sinds de basisschool ervaart ze al stress door de angst om fouten te maken. Ook oud-Avansstudent Jorik den Bok had last van faalangst tijdens zijn studie. Hij studeerde Communication & Multimedia Design (CMD) in Breda en besloot zijn afstudeerproject over faalangst te doen. In het fragment hieronder vertellen Gwen en Jorik over hun eerste ervaringen met faalangst.
Hulp bij Avans
De eerste stap om beter om te gaan met faalangst is, volgens studentendecaan Appels, erover praten. “Vertel tegen vrienden of familie dat je veel stress ervaart. Misschien hebben zij er ook last van en weten ze een goede tip. Ik denk ook dat wanneer je jouw ervaring in een vertrouwde kring bespreekt, het makkelijker wordt om dit te delen met bijvoorbeeld een studentendecaan. Zo wordt de drempel om hulp te zoeken een stukje lager.”
Wanneer je naar een studentendecaan gaat om hulp te zoeken bij faalangst, gaan ze met jou op zoek naar de oorzaak van de faalangst. “Dat is bepalend voor wat iemand nodig heeft. Ook is het belangrijk om te kijken wat iemand precies ervaart. Soms heeft een student iemand nodig die de doemscenario’s relativeert, maar er kan ook een grotere angststoornis spelen.”
Faalangst de baas
Een studentendecaan kan je ook doorverwijzen naar de faalangsttraining, Faalangst de baas, die Van Riel geeft. Tijdens de training krijg je vijf lessen over hoe je met faalangst omgaat, maar eigenlijk is les niet het goede woord volgens Van Riel. “Ik geef studenten handvaten en ondersteun ze in hun eigen weg om hun faalangst de baas te worden. Er is niet één manier of oplossing die voor iedereen werkt. Faalangst is voor iedere student verschillend. De ene krijgt door de angst bijvoorbeeld uitstelgedrag, maar de ander gaat juist overwerken. Zo is de ook oplossing voor iedereen anders.”
Samen met de studenten gaat Van Riel op zoek naar wat voor hen werkt. “Na iedere les stellen ze een doel op. Bijvoorbeeld een timer zetten tijdens het studeren om niet overmatig aan de stof te zitten. De volgende les evalueren we dan hoe dat ging.” Bij de evaluatie is het belangrijk om in te zoomen op het positieve. “Als je steeds maar blijft hangen in dat wat niet goed gaat, zie je de progressie die je maakt niet en dat werkt demotiverend. Daarom focussen we op de successen.”
Ook kunnen Avansstudenten die last hebben van faalangst, gratis cursussen volgen via Mirro. “Hier vind je cursussen voor allerlei problemen waar studenten tegenaanlopen”, legt studentendecaan Appels uit. “Bijvoorbeeld over uitstelgedrag, geldzorgen en slaapproblemen. Studenten die last hebben van faalangst, kunnen kiezen voor de trainingen ‘Angst en paniek’, ‘Piekeren’ en ‘Stress bij studenten.”
Gwen en Jorik deden mee aan de training Faalangst de Baas. Daar haalden zij veel uit. Uit Joriks onderzoek voor zijn afstudeerproject, trok hij de conclusie dat er iets toegankelijkers moest zijn dan een cursus. “Er zijn zo veel studenten die last hebben van faalangst”, legt hij uit. “Voor de meesten is de stap naar een cursus vrij hoog. Daarom besloot ik een app te maken over omgaan met faalangst.” Meer over de faalangsttraining en de app, hoor je in het fragment hieronder.
Na de training
Na vijf trainingen is het traject Faalangst de Baas afgelopen en moeten de deelnemers zelf verder. “Dat vinden sommigen spannend”, geeft Van Riel toe. “Je ziet dat studenten heel erg vasthouden aan de training en wanneer dat wegvalt, hebben ze het gevoel dat ze er alleen voor staan. Maar het is juist belangrijk dat de studenten na de training verder aan hun faalangst werken en zich blijven ontwikkelen.”
Wanneer studenten zich na de training niet geholpen voelen, adviseert Van Riel ze om verder te praten met een studentendecaan of de huisarts. “Bijna alle studenten hebben na de training veel resultaten geboekt en kunnen op een prettige manier verder studeren. Maar soms zijn angststoornissen van studenten zodanig groot dat ze andere hulp nodig hebben. Dan kunnen ze het beste in gesprek gaan met de huisarts of een studentendecaan om vervolgstappen te nemen.”
Volgens Gwen en Jorik is faalangst iets wat je van de rest van je leven meedraagt, maar door Faalangst de Baas weten ze beter hoe ze met de stress om moeten gaan. In het fragment hieronder vertellen Gwen en Jorik hoe ze in het dagelijks leven omgaan met faalangst.
Van Riel zou willen dat iedere student een faalangsttraining krijgt. “Ik denk dat alle studenten tot op een bepaalde hoogte last hebben van faalangst en dat kan invloed hebben op je studie en later ook op je werk. Een training kan daar echt bij helpen. Wanneer je lichaam en geest niet goed meewerken, kom je in de problemen.”
Punt. Of had jij nog wat?