Veertien jaar lang zat Mohamedou Ould Slahi zonder aanklacht gevangen in de beruchte gevangenis Guantánamo Bay. Gedurende die periode schreef hij een boek, dat later werd verfilmd met Jodie Foster in de hoofdrol. Eerstejaarsstudenten van de Juridische Hogeschool (JHS) verdiepten zich in zijn verhaal en ontmoetten hem dinsdagochtend. Punt bundelt de meest prangende vragen.
Het is doodstil stil als Mohamedou Ould Slahi de microfoon pakt. Hij begint zijn verhaal met te vertellen over de dag dat er twee politieagenten in burgerkleding hem kwamen halen, in november 2001. In de achteruitkijkspiegel ziet hij de angstige blik van zijn moeder, die op zijn netvlies gebrand staat. Wie de studenten voor zich hebben, weten ze. Maar het moment dat ze Ould Slahi voor zich zien, de persoon waar ze zich de afgelopen tijd in hebben verdiept, maakt veel indruk. “Allereerst wil ik jullie bedanken voor de uitnodiging. Ik ben blij dat ik hier mag zijn”, zegt Ould Slahi.
Samen met advocaat Elsa van de Loo, die een achtergrond in mensenrechten heeft, is Mohamedou Ould Slahi naar Tilburg gekomen. Van de Loo vertelt de aanwezige studenten over haar loopbaan en interviewt Ould Slahi daarna. Het is zijn nadrukkelijke verzoek om dat in het Nederlands te doen. Sinds eind 2021 woont hij in Nederland vanwege een samenwerking met het NITE, voorheen Noord Nederlands Toneel, Club Guy & Roni en debatcentrum De Balie. Van de Loo stelt haar vragen en die van studenten aan Ould Slahi.
Je was in 2020 in Zuid-Afrika, op Robbeneiland waar Nelson Mandela gevangen werd gehouden. Hoe was het om daar te zijn?
“Het was een bijzondere ervaring. Robbeneiland wordt in verband gebracht met Nelson Mandela en het Achterhuis met Anne Frank. Mensen praten over deze personen. En waarom? Omdat zij schreven. Maar er zijn veel meer mensen zoals Nelson Mandela en Anne Frank. Aan die personen moest ik denken toen ik daar was.”
Toen je boek, Guantánamo Diary uitkwam, zat je nog vast in Guantánamo Bay. Hoe was het om te weten dat je boek werd gepubliceerd, terwijl jij daar nog zat?
“Ik zat Spaans te leren met mijn leraar. In de klas stond een televisie waar het nieuws op te zien was dat mijn boek uitkwam. Al die tijd stond ik in de gevangenis bekend als ISN 760, ik had alleen een nummer. Op het moment dat ik het nieuws van mijn boek op televisie zag, kreeg ik weer een naam. Dat was vrijheid voor mij.”
Je hebt gezegd dat je vrij wilt zijn door te vergeven. Kunnen vergeven als vorm van vrijheid, hoe werkt dat?
“Dat is moeilijk, pijnlijk en een uitdaging, maar wel heel bevrijdend. Vergeven betekent niet dat ik het gedrag van de ander goedkeur of leuk vindt. Ik erken dat het is gebeurd, het heeft me veel pijn gedaan maar ik vergeef wel. Niet vanwege de ander, maar vanwege mezelf. Daar begint genezing en groei.”
Hoe realistisch is de film, The Mauritanian? Komt deze overeen met je boek en jouw verhaal?
“Enerzijds komt de film heel goed overeen met het boek. Anderzijds kun je in een film niet laten zien hoe het is om 17 dagen niet te slapen waardoor je een bekentenis aflegt. Of het gevoel overbrengen dat je doodgaat. Ik kan me nog goed herinneren dat ik als verdoofd was toen iemand in Guantánamo Bay naar me toe kwam en zei dat ze me gingen doden. Ik kan je niet uitleggen hoe dat voelt of hoe dat is.”
Je woont sinds december 2021 in Nederland. Hoe bevalt het je hier?
“Erg goed, ik heb voor het eerst kaas gegeten en in de winter wil ik graag leren schaatsen.”
Je kreeg een advocaat, Nancy Hollander, die je vrij kreeg. Hoe was het om haar te vertrouwen in jouw situatie?
“Nancy Hollander was de eerste persoon zonder autoriteit die ik in vier jaar zag. Zij kwam mij geen pijn doen. Ik was daarom juist blij om haar te zien en vertrouwde haar. Ik moest wel, had geen andere keuze.”
Hoe zag je leven eruit toen je vrijkwam?
“Ik voelde me heel erg vrij, ondanks dat ik Mauritanië nog niet mocht verlaten. Ik heb veel thee gedronken en op kamelen gereden en geschreven.”
Wat vinden studenten van de lezing?
Zo’n 150 studenten woonden de lezing van Mohamedou Ould Slahi en Elsa van de Loo bij in bioscoopzaal 4 van Pathé Stappegoor. Voorafgaand aan deze lezing verdiepten zij zich in het verhaal van Ould Slahi en schreven ze een betoog naar aanleiding van de film. Docent Fadime Acun nodigde de twee uit voor de lezing.
“Ik heb van studenten veel positieve reacties ontvangen. Van het verhaal van Van de Loo hebben ze geleerd en meegekregen dat ze kritisch moeten kijken naar effectuering van mensenrechten in Nederland, denk aan de toeslagenaffaire, de woningmarkt). Ook heeft ze het belang van een HBO-opleiding extra benadrukt door vanuit haar kennis en ervaringen te vertellen wat het haar heeft opgebracht. Dit waardeerden de studenten enorm, zeiden ze achteraf.”
Eerstejaarsstudent Ilja Vissers is onder de indruk van het verhaal van Ould Slahi. “Ik heb de film gezien en die was interessant en leerzaam. Het belangrijkste wat ik heb geleerd is dat recht niet altijd werkt zoals het hoort en het inspireert me om dat tegen te gaan.”
Maurits van Lanschot, ook eerstejaarsstudent, heeft de film The Mauritanian twee keer gezien. “De eerste keer dat ik de film zag was in mijn vrije tijd. Daarna heb ik hem nog een keer gezien, als opdracht voor school. We moesten een betoog schrijven met in gedachten de rol van advocaat van Mohamedou. Dan kijk je op een andere, juridische manier naar de film. Dat was erg leerzaam. Hij heeft een indrukwekkend verhaal.”
Punt. Of had jij nog wat?