Na meer dan 34 jaar werkzaam te zijn geweest op Avans, waarvan bijna 12.5 jaar als vertrouwenspersoon, gaat Maria Kennis (66) per april met pensioen. Als vertrouwenspersoon hield ze zich de laatste jaren vooral bezig met meldingen van medewerkers, eerder ook van studenten. ”Het benaderen van vertrouwenspersonen wordt steeds laagdrempeliger.”
Toen collega’s van Maria Kennis in het verre verleden de leeftijd van zestig naderden, kregen ze vaak een aanbod om met vervroegd pensioen te gaan. Die regeling heette de Vervroegde uittreding. Dan lieten ze hun werk op Avans voor wat het was. ‘’Daar snapte ik nooit iets van. Die mensen waren nog zo jong’’, zegt Kennis bij Avans aan de Onderwijsboulevard in Den Bosch. De Avansmedewerker vond stoppen op die leeftijd te vroeg en ging door totdat ze over een half jaar op de pensioengerechtigde leeftijd komt. Dat moment is nu, afgelopen oktober stopte ze al als hogeschooldocent. ‘’Vooral dat werk vraagt veel van je. Ik stond om half zeven op en had in de avond tijd nodig om bij te komen. Lesgeven kun je niet halfslachtig doen, je moet er vol voor gaan en áltijd aanstaan.’’
Aan staan, dat deed Kennis. Als docent in verschillende vakken bij de opleiding Social Work en later als vertrouwenspersoon. Eind 2011 stuitte ze op een vacature voor die functie op Avans. Dat leek haar gelijk leuk, zeker door haar achtergrond. Ze had de master Begeleidingskunde afgerond. ‘’Het onderwerp trok me enorm. Als je onveiligheid meemaakt op je werk, beïnvloedt dat je eigenwaarde en je prestaties. Je kunt dan niet het beste van jezelf geven. Als vertrouwenspersoon kan ik iets betekenen voor anderen’’, vertelt ze. ‘’Opgeven doe ik niet snel. Mijn toewijding kon ik goed inzetten.’’
Hoe stond het in 2011, toen je als vertrouwenspersoon begon, met de sociale veiligheid op Avans?
‘’Er was minder aandacht voor het onderwerp dan nu. Het was voor een groot deel pionieren, toen nog onder leiding van Avansmedewerker en kartrekker Corina van Steenhoven en met onder meer oud-Avansmedewerker Frans Jespers. Het stond nog niet echt op de kaart. Ook zag je dat er vaak pas een melding bij ons werden gedaan als iets hoog was opgelopen. Meldingen hadden, ook toen al, voor het merendeel betrekking op psychologische intimidatie. Het ging dan bijvoorbeeld vanuit het perspectief van de melder om een kleinerende of diskwalificerende bejegening, of op een onheuse manier het deksel op je neus krijgen. Meestal tussen collega’s onderling of door een leidinggevende, of soms van een student afkomstig. Het ging hierbij soms om structurele kwesties, soms om eenmalige incidenten. Maar ook die kunnen impact hebben, dus meldden medewerkers zich bij ons.’’
En hoe is dat nu?
‘’Het werk is sinds een jaar of zeven geprofessionaliseerd en er is veel meer aandacht voor. Zo kwam er in 2022 een gedragscode sociale veiligheid waar wij vanaf de zijlijn aan meewerkten en is er meer aandacht voor welzijn van studenten in het beleid van Avans. We zijn ook aangesloten bij de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen en werken met opgestelde kaders. Dat is fijn, want daar kun je op terugvallen.
Mensen trekken nu sneller bij ons aan de bel. Dat is fijn, want vroegtijdig handelen voorkomt onnodig extra leed. We merken dat het benaderen van een vertrouwenspersoon steeds laagdrempeliger wordt. Een medewerker komt om te sparren, intussen ook als deze zich afvraagt of hij/zij misschien overgevoelig op een gebeurtenis reageert, of dat er echt iets grensoverschrijdends is gebeurd.”
Toename in aantal meldingen
In 2023 werden er 154 meldingen gedaan bij vertrouwenspersonen voor Avansmedewerkers en 73 bij vertrouwenspersonen voor studenten, in totaal 227 meldingen. In 2011, het jaar dat Kennis begon als vertrouwenspersoon, waren er 60 meldingen van medewerkers en studenten. Deze meldingen werden toen nog niet gescheiden. Hierbij moet wel worden meegenomen dat destijds eenderde deel van de meldingen om vertrouwelijke gesprekken ging zonder dat er sprake was van ongewenste omgangsvormen. Volgens Kennis is dat aantal daardoor niet goed vergelijkbaar.
Hoe komt die toename in het aantal meldingen?
‘’Het is te verklaren doordat werknemers zich meer bewust zijn van wat onveilige omgangsnormen zijn en zich daarom ook sneller melden. Net als in 2011, zitten de meeste meldingen waarmee we te maken krijgen nog steeds op het gebied van psychologische intimidatie. Dat is trouwens bijna in elke organisatie zo. Het is een ondergesneeuwd en serieus probleem. Degene die de intimidatie ondergaat, voelt zich misschien voortaan geremd of bang om aan te kloppen bij een collega of leidinggevende. En degene die het heeft gedaan, soms onbedoeld, onderschat de impact vaak. Meldingen op het gebied van seksuele intimidatie komen onder medewerkers veel minder voor, voor zover we weten. Onder studenten gaan meldingen wel meer om seksuele intimidatie.’’
Heb jij altijd iedereen kunnen helpen met een melding?
‘’Niet altijd. De melder heeft altijd de regie. En soms wil diegene alleen ventileren, een luisterend oor. Dat maakt het soms lastig, maar ook dan kun je iets doen wat verschil maakt.’’
Wat maakte je werk leuk?
‘’In korte tijd kun je door goed te luisteren en maatwerk vaak een grote verbetering voor iemand bereiken. Zo zijn er melders die denken dat iets aan hem of haar ligt. Dat gebeurt vaak, dat mensen het bij zichzelf zoeken. Als je als vertrouwenspersoon duidelijk kunt maken dat het beschreven gedrag grensoverschrijdend is, ervaart die persoon ademruimte. Soms kan dat ervoor zorgen dat iemand die door het voorval wakker ligt en van baan wilde veranderen, nieuwe perspectieven krijgt, het bespreekbaar maakt en vervolgens toch blijft. Dat is mooi.’’
Je laat Avans nu achter je. Wat heeft de hogeschool in de toekomst te doen op het gebied van sociale veiligheid?
“De laatste jaren zette Avans veel goede stappen, zoals het opstellen van de gedragscode sociale veiligheid. Maar er zijn momenteel twee punten die wat mij betreft meer aandacht verdienen. Op één staat het ingrijpen door omstanders, als zij zien dat er in hun omgeving iets grensoverschrijdends plaatsvindt. Het is pijnlijk om te zien als er niemand ingrijpt of iets zegt. Dat moet beter. Ook kan de aanspreekbaarheid beter. Het aannemen van een open houding als je wordt aangesproken op ongewenst gedrag helpt, gelijk een grote waffel opentrekken, of iemand uitkafferen niet. Leren hoe dat beter kan en moet, kan onder meer met scholing gedaan worden.’’
Nu ga je met pensioen, hoe gaat die tijd eruitzien?
‘’Ik heb een eigen bedrijf, daar ga ik mee verder. Daarnaast heb ik twee lieve kleindochtertjes met wie ik meer tijd wil doorbrengen, dat zijn prachtige mensjes. En ik wil vaker ontspannen en leuke dingen doen, zoals koken, uit eten en naar het theater.’’
Punt. Of had jij nog wat?