Arme koloniën werden rijker, rijke koloniën werden armer. Op de lange termijn maken de rechtsstaat en democratie het verschil, is de strekking van onderzoek dat vandaag is bekroond met de Nobelprijs voor de economie.
Het kolonialisme heeft een grote impact gehad op de verdeling van rijkdom in de wereld. Maar waarom is voor arme landen zo moeilijk om een inhaalslag te maken? Volgens drie Amerikaanse onderzoekers van Turkse en Britse komaf (Daron Acemoglu, Simon Johnson en James A. Robinson) heeft dit te maken met de instituties die de Europeanen in hun koloniën overeind lieten of juist introduceerden.
Een sterke rechtsstaat en democratie blijken goed voor de welvaart. Bovendien is het voor landen niet makkelijk om een systeem van uitbuiting te veranderen. Voor hun onderzoek krijgen ze vandaag de Nobelprijs.
Het is een interessante keuze van het Nobelprijscomité nu populistische partijen in het Westen aan de stoelpoten van de rechtsstaat en democratie zagen. Deze politici zetten dus de welvaart op het spel.
Grensstad
De drie onderzoekers keken onder meer naar de stad Nogales, die op de grens van de Verenigde Staten en Mexico ligt. Het Amerikaanse deel is een stuk rijker dan het Mexicaanse deel. De cultuur en ligging zijn nagenoeg hetzelfde, maar het Mexicaanse deel kampt met georganiseerde misdaad en corrupte politiek.
Zulke verschillen verklaren ook de omkering in welvaart in voormalige Europese koloniën, menen deze onderzoekers. Rijke koloniën werden uitgebuit en de nieuwe heersers hadden weinig oog voor rechtvaardige instituties. In andere (vaak armere) koloniën werden juist democratische en rechtstatelijke instituties opgetuigd die goed waren voor de lange termijn.
Dit onderzoek rekent ook af met de mythe dat mensen in warme landen minder hard werken en daarom armer zijn. Als dat waar was, zou je die ommekeer van rijk en arm niet zien. De verklaring werkt ook als je ‘neo-Europese’ landen als de VS, Nieuw-Zeeland en Canada buiten de analyse houdt.
Ter nagedachtenis
Officieel is er geen Nobelprijs voor de economie. Deze prijs van de Zweedse centrale bank is ingesteld ‘ter nagedachtenis’ aan Alfred Nobel. De winnaars delen samen de prijs van 11 miljoen Zweedse kronen, omgerekend 967 duizend euro.
Deze prijs voor de economische wetenschappen wordt sinds 1969 uitgereikt. De Nederlander Jan Tinbergen won hem als eerste, samen met een Noorse collega. In 1975 deelde Tjalling Koopmans hem met een Russische econoom. Drie jaar geleden won een derde Nederlander: Guido Imbens, samen met een Canadees en een Amerikaan.
Punt. Of had jij nog wat?