Er is zo’n groot lerarentekort dat mensen weleens denken: laten we de eisen aan nieuwe leraren maar verlagen. Zoiets zei onderwijsminister Gouke Moes afgelopen zondag bij omroep WNL. Maar klopt het wel?
Het gaat slecht met het onderwijs, vonden de aanwezigen in de studio van WNL Op Zondag. Jongeren leren niet goed genoeg meer rekenen en schrijven. Demissionair minister Gouke Moes was ook te gast. Wat kon de politiek eraan doen, was natuurlijk de vraag.
Wat zei de minister?
Moes: “Een van de dingen is dat je heel goed kijkt naar de pabo’s en docentopleidingen en dat je de eisen hooghoudt. Het is ook vaak een reflex dat men zegt: nou, we hebben een docententekort, laten we de lat maar een beetje lager leggen, want dan is het wat makkelijker om docent te worden. Dan denk ik: ja, maar dat is juist de dood in de pot.”
Wie heeft die reflex?
Dat blijft onduidelijk. In een reactie via zijn woordvoerder zegt de minister: “Het lerarentekort is een hardnekkig probleem, waarvoor heel veel partijen samen oplossingen zoeken. Ik krijg daarover veel signalen. Om de instroom van studenten en het uiteindelijke aantal afgestudeerde leraren te verhogen wordt soms gesuggereerd om de eisen voor toelating of afronding van de opleiding te verlagen.”
Maar wie suggereert dat dan?
De minister noemt geen namen. Wel krijgt het ministerie soms brieven over ‘schrijnende gevallen’ van mensen die keer op keer voor een toets zakken en toch leraar willen worden. Die willen graag dat de eisen verlaagd worden.
En dat ziet Moes dus niet zitten.
Moes: “Ik ben daar geen voorstander van. Er worden in mijn ogen terecht hoge eisen gesteld aan de bekwaamheid van leraren: we willen allemaal goed gemotiveerde en goed gekwalificeerde leraren voor de klas.”
Hoe groot is het lerarentekort eigenlijk?
Er zijn ongeveer tienduizend leraren te weinig in het primair en voortgezet onderwijs. Vooral in de grote steden en bijvoorbeeld de provincie Zeeland is dit tekort nijpend. Met kunst-en-vliegwerk houden de scholen het hoofd boven water: ze zetten onbevoegden voor de klas of korten de schoolweek in.
Wat doet de politiek eraan?
De belangrijkste maatregel: de salarissen in het onderwijs zijn verhoogd. Verder stimuleert de overheid dat mensen vanuit een ander beroep de overstap naar het onderwijs maken. Dat heet de zij-instroom.
Ligt de lat voor zij-instromers soms te laag?
Daar lijkt het niet op. Dit gaat om mensen met werkervaring, die meestal al een andere studie hebben gevolgd en alsnog leraar willen worden. Zij klagen dat de pabo te weinig rekening houdt met hun kennis en vaardigheden. Zelfs een hbo-docent met twintig jaar ervaring kreeg geen enkele vrijstelling. Iedereen moet door dezelfde hoepel.
Wel waarschuwde de Onderwijsraad voor een gebrek aan toezicht op deze zij-instroomtrajecten. Toevallig heeft kwaliteitswaakhond NVAO dat gat in het toezicht deze week gedicht.
En hoe hoog ligt de lat bij de pabo?
Havisten en mbo’ers mogen niet zomaar naar de opleiding tot leraar in het basisonderwijs. Ze moeten toelatingstoetsen maken voor de vakken aardrijkskunde, geschiedenis en natuur & techniek. Havisten krijgen alleen vrijstellingen als ze bepaalde vakken in hun eindexamenpakket hebben. Die toelatingstoetsen zijn er nu tien jaar en het gevolg is dat de pabo’s minder eerstejaars trekken. Het verlies wordt niet goedgemaakt met een groter aantal succesvolle studenten.
Zijn die toelatingstoetsen moeilijk?
Maak zelf maar eens een oefentoets. Een kwart van de jongeren zakt ervoor en kan dus niet naar de pabo. Ze geven het verkeerde antwoord op vragen als ‘Tot welke groep van planten behoort de ananasplant: de bedektzadigen, naaktzadigen of sporenplanten?’
Met dat voorbeeld legde een Tweede Kamerlid van D66 in 2019 de vinger op de zere plek: wat zegt die toets nu eigenlijk over je geschiktheid om onderwijzer te worden? Er waren meer partijen die hier hun twijfels bij hadden. Het vorige kabinet is daarom een experiment gestart: als je de toets niet haalt, mag je alsnog aan de studie beginnen en krijg je in het eerste jaar een herkansing. Maar dat lijkt helaas averechts te werken: er beginnen evenveel eerstejaars als anders en de voortijdige uitval is juist hoger geworden.
Waarom zou je de toelating tot de pabo makkelijk maken?
Het niveau aan de start zegt weinig over het niveau bij de finish. Zo kijkt bijvoorbeeld de Onderwijsraad ertegenaan: die wil landelijke examens voor lerarenopleidingen, zodat we zeker weten dat het eindniveau op peil is. En dan kunnen die instroomtoetsen verdwijnen, meent de raad.
Hoor je verder echt nooit iemand zeggen dat het niveau omlaag moet?
Soms zegt iemand dat je heus geen wiskundewonder hoeft te zijn om kleuters les te geven, maar dat zijn toch schaarse geluiden. De lat moet juist omhoog, is meestal de strekking.
Maar Moes krijgt dus veel signalen dat de lat omlaag moet?
Misschien uit zijn eigen partij. BBB heeft in het kabinet-Schoof immers steun gegeven aan forse onderwijsbezuinigingen.
Punt. Of had jij nog wat?