Rijksbegroting: instellingen blij, werknemers en studenten niet

Wie in de prijzen valt, is meer te spreken over de onderwijsbegroting dan wie achter het net vist. De universiteiten zijn dan ook het positiefst, gevolgd door de hogescholen. Werknemers en studenten voelen zich bekocht.

‘Een trendbreuk’ na twintig jaar bezuinigen op hoger onderwijs en onderzoek. Zo noemt universiteitenvereniging VSNU de koers die met de begroting 2004 is ingezet. De kenniseconomie krijgt er 185 miljoen euro erbij via het Innovatieplatform onder leiding van Balkenende. VSNU-voorzitter Ed d’Hondt durft het nog niet helemaal te geloven: ‘Eén zwaluw maakt nog geen zomer, maar is wel een signaal van een positieve weersverwachting.
Rector-magnificus Frans van Vught van de Universiteit Twente ziet ‘een zwak positief signaal’ in de aandacht voor de kenniseconomie, de technostarters, bèta en techniek, en het streven naar focus en massa in het onderzoek. ‘Ik zou zeggen: drie zwaluwen.’

‘Een bescheiden impuls’ luidt de al wat zuiniger reactie van de HBO-raad. Dat OCW geld geeft voor HBO-masters vindt de hogescholenkoepel mooi. En de extra middelen voor – weer – meer lectoren vindt men ook prettig. Maar de HBO-raad is de korting van Balkenende I op het hoger onderwijs nog niet vergeten. Als gevolg daarvan loopt de rijksbijdrage per student aan de hogescholen de komende jaren in stapjes terug. Daar hoeft het kabinet helemaal niets voor te doen.

Voor de studentenaantallen wordt ook gevreesd nu het ministerie wil overgaan op een prestatiebeurs voor mbo’ers. Hoeveel van hen zullen zich straks nog bij een hogeschool inschrijven als ze in het mbo al grote schulden hebben gemaakt? De HBO-raad heeft er een hard hoofd in. Net als de studentenbond LSVb. ‘Als je de participatie van mbo’ers aan het hbo wil verbeteren, moet je vooral met een prestatiebeurs voor mbo’ers komen’, hoont voorzitter Merijn de Jong.
Zo mogelijk nog belachelijker vindt De Jong het plan om de lening in de vorm van een prestatiebeurs pas kwijt te schelden als de hele studie is afgemaakt. Nu hoeven afhakers met een propedeuse op zak hun prestatiebeurs voor het eerste jaar niet terug te betalen.
Als ze het einde van de studie al halen. Want, zegt De Jong, er komen rendementsdoelstellingen voor de instellingen. ‘Dat is een groot risico, dat zie je al aan het huidige systeem van outputbekostiging, dat in wezen ook prestatiegericht is.’ Het gevolg daarvan is de LSVb onderhand bekend: het bindend studieadvies, een eufemisme voor verplicht stoppen bij te weinig studiepunten. Ofwel, in de woorden van De Jong, ‘studenten na één jaar weggooien, terwijl het best kan dat de prestaties later beter worden.’
Wat studentenbond ISO vooral dwarszit, is het gebrek aan middelen voor de verbetering van het BaMa-stelsel. Die zijn – ook nu – nog hard nodig, meent bestuurslid Liobe Kamminga. ‘Er is te weinig voorlichting en begeleiding. De wachtkamers van studie-adviseurs zitten overvol. Studenten moeten vroeg in hun leven ontzettend belangrijke keuzes maken. En af en toe hebben ze een steuntje in de rug nodig.’

‘Volksverlakkerij’, noemt voorzitter Walter Dresscher van de Algemene Onderwijsbond de manier waarop minister Van der Hoeven haar plannen in de begroting heeft gepresenteerd. Tegenover een investering van 700 miljoen euro staat een bezuiniging van 600 miljoen op de onderwijsuitgaven. Nog eens 650 miljoen komt uit de zakken van de ambtenaren, wier salarissen worden gekort, stelt de bond. Blijft over: een bezuiniging van 500 miljoen. ‘Daarmee valt ook de bodem onder de ambiteuze plannen van de minister weg.’ (PH/HOP)