Als je aan het hbo begint, vertelt niemand je dat je naast studeren, groepsprojecten en stages lopen ook nog een tweede carrière krijgt: professioneel reflecteren. Je reflecteert op je werkwijze, je leerdoelen, op groepsprocessen en op je vorige reflecties. Soms heb ik het gevoel dat ik meer nadenk over wat ik gedaan heb, dan dat ik daadwerkelijk iets doe.
Op zich is reflecteren waardevol. Je ontdekt waar je vastloopt en waar je in groeit. Maar op een gegeven moment lijkt het alsof je in een vicieuze cirkel zit: “Wat vond je van je rol binnen de groep?”, “Hoe voelde je je tijdens deze opdracht?”, “Wat had je anders kunnen doen?” Op papier ben ik inmiddels een reflectie-expert: ik kan in vloeiende zinnen beschrijven hoe ik me voelde, wat ik geleerd heb en hoe ik dat de volgende keer toepas. Maar of ik er altijd écht iets van leer? Dat is de vraag.
De intentie is goed: even stilstaan bij wat je doet, hoe je het doet en of je het misschien iets minder chaotisch kunt doen. Maar in de praktijk worden reflecties vaker een verplicht nummer dan eerlijke momenten van zelfinzicht. Bovendien is het lastig om oprecht te zijn als je weet dat een docent je reflectie beoordeelt met een cijfer. Dan schrijf je wat zij willen horen, niet wat jij echt denkt. Als reflecteren een doel op zich wordt, verliest het zijn kracht. Uiteindelijk moet het ook een beetje uit jezelf komen en daarvoor is nou eenmaal een situatie nodig om op te reflecteren.
Soms denk ik: wat als gewone mensen dit ook zouden doen? Reflectieverslagen bij de kassa. “Vandaag was ik wat kortaf tegen de caissière. Volgende keer probeer ik met meer empathie mijn bonuskaart aan te bieden.” Of na een workout in de sportschool: “Ik koos ervoor om het gewicht toch weer te verhogen. Dit leverde waardevolle inzichten op over mijn grenzen.”
Wanneer je aan docenten vraagt wat zij van al dat reflecteren vinden, krijg je vaak vergelijkbare antwoorden. Ten eerste tonen ze begrip voor de werkdruk die je ervaart door het constante reflecteren. Daarna volgt een ingestudeerd, politiek correct antwoord waarin ze de meerwaarde van reflecteren benadrukken en het als belangrijk en essentieel bestempelen. Of dit écht is wat zij van reflecteren vinden, blijft de vraag. Ik heb er mijn sterke twijfels bij.
Ik ben dus bang dat we voorlopig nog wel een paar keer moeten reflecteren voordat we ons diploma hebben. Tot die tijd blijf ik dus vrolijk door reflecteren. Over mijzelf, over mijn keuzes en over mijn ontwikkeling. Wellicht dat ik in die tijd iets nieuws over mezelf ontdek.
Ik kan niet wachten om hierop te reflecteren.
Nick is eerstejaarsstudent Bestuurskunde in Den Bosch.
Punt. Of had jij nog wat?