Er studeren maar weinig jongeren zonder verblijfspapieren aan de Nederlandse hogescholen en universiteiten. Toch hebben zeker drie van hen mede dankzij hun studie ook het Nederlanderschap bemachtigd.
Afgelopen zondag is er nog geprotesteerd tegen het strafbaar stellen van illegaliteit, maar de Tweede Kamer heeft er al mee ingestemd. Het zou zelfs strafbaar worden om ongedocumenteerden een kom soep te geven, bevestigde de Raad van State.
Dat laatste kwam dankzij een PVV-amendement in het wetsvoorstel terecht. Het doet zoveel stof opwaaien dat het waarschijnlijk ongedaan wordt gemaakt. Anders komt het wetsvoorstel niet door de Eerste Kamer.
Maar zoals het er nu voorstaat – zonder aanpassing – wordt hulp bij ‘illegaliteit’ strafbaar. Dat zou dus ook voor studenten in het hoger onderwijs gelden die hier zonder goede papieren verblijven.
Demissionair minister van Asiel en Migratie David van Weel (VVD) heeft de beloofde wetsaanpassing inderdaad in de steigers gezet: hulp geven aan mensen zonder verblijfsvergunning zou toch niet strafbaar moeten zijn. Burgers kunnen tot 26 september hun mening geven over deze novelle via een internetconsultatie. Daarna zal het aangepaste wetsvoorstel naar de Raad van State gaan, voordat het bij de Tweede en vervolgens de Eerste Kamer terechtkomt.
Eigenlijk kunnen achttienjarigen zonder paspoort of verblijfsvergunning zich niet inschrijven voor een studie. “Alleen voor kinderen onder de achttien geldt dat ze recht hebben op onderwijs, ook als ze geen verblijfsrecht hebben”, zegt Wendy Guns, mensenrechtenjurist en voorzitter van het Rotterdams Ongedocumenteerden Steunpunt. “Alleen als je al op je zeventiende bent ingeschreven voor een hbo- of wo-opleiding, dan mag je die ook na je achttiende afmaken.”
Proef
Toch hebben meerdere onderwijsinstellingen de afgelopen jaren geprobeerd om jongeren zonder papieren te helpen studeren. In 2022 sloten vijf randstadhogescholen en -universiteiten hiertoe een convenant. Als pilot zouden ze ongedocumenteerden tot hun dertigste inschrijven.
De instellingen die aan de pilot meedoen, melden allemaal zeer kleine studentenaantallen. Van een “handjevol” bij Hogeschool Inholland tot één bij de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. De Universiteit van Amsterdam heeft er zo weinig dat zij liever geen aantallen noemt en ook de Vrije Universiteit laat weten geen cijfers te delen.
Het gaat meestal om jongeren die hier geboren zijn. Ze maken in Nederland hun middelbare school af en “moeten dan terug naar hun ‘land van herkomst’, dat ze vaak niet kennen”, vertelt een woordvoerder van de Hogeschool van Amsterdam. De hogeschool schreef in 2023 zes en in 2024 één ongedocumenteerde in.
Lager advies
Volgens het ASKV, een hulporganisatie voor ongedocumenteerden in Amsterdam, zijn sinds 2022 in de hoofdstad twintig studenten via de pilot toegelaten tot het hbo of wo. Dat het er niet méér zijn, komt volgens projectleider Laura Bakker doordat jongeren zichzelf niet graag bekendmaken als ongedocumenteerde en bang zijn voor autoriteiten: ze gaan helemaal niet studeren.
Of ze krijgen al op de basisschool een laag schooladvies, alleen al uit praktische overwegingen: als ze vmbo doen, kunnen ze zich nog voor hun achttiende inschrijven in het mbo. Als ze op hun achttiende van het vwo komen, kunnen ze eigenlijk niets.
Toch kan studeren een route naar een legale status zijn. Drie pilotstudenten hebben in het hoger onderwijs een diploma behaald, vonden werk in hun vakgebied en konden via de kennismigrantenregeling alsnog een status verkrijgen en uiteindelijk het Nederlanderschap aanvragen. Een enorm ingewikkelde route die niet voor iedereen is weggelegd, benadrukt Laura Bakker. “Maar dankzij hun Nederlanderschap mogen zij dus in de aankomende verkiezingen gaan stemmen.”
Hoop
Wendy Guns van het Rotterdamse steunpunt hoopt dat onderwijsinstellingen hun best blijven doen voor deze jongeren – naar Amerikaans voorbeeld wel ‘dreamers’ genoemd. Het wetsvoorstel maakt alles wel ingewikkelder: de gevolgen voor het onderwijs zijn nog niet duidelijk.
De vele juridische hobbels waren een paar jaar geleden voor de Hogeschool Rotterdam al reden om zich terug te trekken, vertelt Guns. Drie ongedocumenteerde studenten werden daar uiteindelijk na een paar weken alweer uitgeschreven, berichtte hogeschoolblad Profielen destijds. Sommige studenten konden via een omweg later toch weer aan hun studie beginnen.
Het onderwerp is politiek gevoeliger geworden sinds de overwinning van de PVV in de vorige verkiezingen. Laura Bakker is terughoudend met het delen van informatie, bang dat uiteindelijk die paar ongedocumenteerde studenten in het hoger onderwijs er de dupe van zijn. Ze heeft er sinds de zomer een aantal gesproken. “Er is veel angst. Ze vragen zich af: word ik straks uitgezet terwijl ik in Nederland ben geboren? Het maakt studeren voor hen nog moeilijker.”
Punt. Of had jij nog wat?