Julien van Ostaaijen is lector Recht & Veilligheid bij Avans en daarnaast bestuurskundige bij Tilburg University. Hij doet onderzoek naar (de)centraal bestuur en weet veel over representatie in de politiek. Volgens hem is de samenleving nu niet goed gepresenteerd in de Tweede Kamer. “Maar is dat erg? Daar zijn de meningen over verdeeld.”
Wat de definitie van representatie is, vindt Van Ostaaijen een lastige vraag. Dat hangt er volgens hem vanaf aan wie je het vraagt, omdat iedereen er iets anders onder verstaat. “Maar in de gemeenteraad en Tweede Kamer gaat het veel over de sociaal-demografische representatie. Dat gaat erom hoe die bestuursorganen eruitzien. Je kijkt dan bijvoorbeeld naar de man-vrouwverhouding, leeftijd, opleidingsniveau en etnische achtergrond”, vertelt hij.
Wat is het belang van een Tweede Kamer die de samenleving weerspiegelt?
“Dan worden de belangen van een grotere groep mensen beter vertegenwoordigd, zou je kunnen zeggen. Voor een groot deel van de mensen die niet stemmen, zijn bijvoorbeeld sociale huurwoningen een thema. Als je die niet vertegenwoordigd hebt, zou je kunnen zeggen dat hun belangen mogelijk minder goed vertegenwoordigd zijn in de Tweede Kamer. Dat is jammer. Maar, die mensen kiezen er vaak ook voor hun stem niet te laten horen.”
Hoe ziet de sociaal-demografische samenstelling eruit als je naar de huidige Tweede Kamer kijkt?
“Die is scheef, je ziet grote verschillen met de samenleving vind ik. Kijk maar naar de cijfers die ik in mijn nieuwe boek heb opgenomen (zie hieronder, red.). Zo zijn in opleidingsniveau de verschillen groot in vergelijking met de Nederlandse bevolking, net als in etnische achtergrond. Maar is dat erg? Daar zijn de meningen over verdeeld. Zo is het dossier jeugdzorg bijvoorbeeld complex, dan is het hebben van een theoretische achtergrond goed volgens veel mensen.”
Hoe zijn we gekomen tot deze samenstelling van de Tweede Kamer?
“Wat een rol speelt, is de werving van politieke partijen. Vaak zie je dat mensen daar hun netwerk voor gebruiken. In de netwerken van oudere, theoretisch geschoolde mensen, zitten vaak leeftijdsgenoten. Het is niet altijd makkelijk om andere mensen te vinden die wat verder van je af staan.
Maar misschien is de manier waarop de politiek is ingericht wel minder interessant voor bijvoorbeeld praktisch geschoolden. Het gaat om ingewikkelde thematiek en veel overleggen: niet iedereen vindt die manier van werken interessant. Je kunt dat de politieke partijen verwijten, maar aan de andere kant zijn er ook veel mensen die niet de politiek in willen. Veel partijen willen best ‘andere’ mensen op hun kieslijst, maar hebben moeite ze te vinden; jonge, praktisch opgeleide vrouwen met een etnische achtergrond, bijvoorbeeld. Soms moet je al blij zijn met een man van middelbare leeftijd.”
Is het erg dat de samenstelling nu is zoals die is?
“Daar worden al jaren filosofische discussies over gevoerd. Persoonlijk vind ik dat volksvertegenwoordigers bekend moeten zijn met alle (sub)-groepen binnen een gemeenschap. Ik wil dat gemeenteraads- en Tweede Kamerleden weten wat er speelt bij de Rotaryclub tot aan de Voedselbank.
Het wil echter niet zeggen dat alle belangen vertegenwoordigd worden als er wel een actuele representatie is in de Tweede Kamer op sociaaldemografisch niveau. Sommige belangen van minderheden kunnen vertegenwoordigd worden door mensen die dat zelf niet zijn, maar ook andersom. Dilan Yeşilgöz van de VVD werd eens verweten dat ze beleid wilde waarmee ze zelf niet eens naar Nederland had kunnen komen. Ik herken de behoefte aan diversiteit in de volksvertegenwoordiging, maar dat kan dus op verschillende manieren.”
Vanaf welk punt kun je zeggen dat de Kamer écht een afspiegeling is van de maatschappij?
“Je kunt altijd iets verzinnen waardoor de afspiegeling er niet is. De man-vrouwverdeling is in Nederland nagenoeg 50% man en 50% vrouw, in de Tweede Kamer is dat 59% man en 40% vrouw. Maar als je kijkt naar representatie op opleidingsniveau, ligt dat percentage op 37% hogeropgeleiden in Nederland en in de Tweede Kamer op 85%. Dat is scheef. Maar waar ligt de grens? Moeten er meer kappers in de Tweede Kamer om ook daar een juiste afspiegeling van te vormen?”
Morgen zijn de verkiezingen. Heb je nog tips voor studenten?
“Ga stemmen. Aan wie je je stem toevertrouwt, moet je zelf weten. Als jij vindt dat je op een vrouw van kleur moet stemmen op een niet-verkiesbare plek, moet je dat doen. Als je iets anders belangrijk vindt, moet je stemmen op degene die dat vertegenwoordigt. Als je maar stemt op iemand in wie je vertrouwen hebt.
Wat ik mooi vind aan de Nederlandse politiek, is dat je met relatief weinig stemmen in de Tweede Kamer kunt komen. De kiesdrempel is laag, in vergelijking met andere landen.”
Met medewerking van Roos Mouthaan van Greenoffice
Lector Julien van Ostaaijen is donderdag te gast bij het Avans-evenement ‘Na de uitslag, voor de toekomst’. Daar gaat hij, samen met anderen, de verkiezingsuitslag duiden. Er is een sessie bij Avans aan de Onderwijsboulevard en een in Breda aan de Hogeschoollaan. Die zijn voor iedereen toegankelijk. Hier vind je er meer informatie over.
Punt. Of had jij nog wat?