Heb je genoeg van je baan en wil je je omscholen tot leraar? Dan kun je als ‘zij-instromer’ een speciale route naar het leraarschap volgen. De overheid hield geen toezicht op zulke routes, maar dat gaat veranderen.
Eerst even de basis. In Nederland mogen opleidingen van universiteiten en hogescholen pas bachelor- en masterdiploma’s verstrekken als zij goedgekeurd zijn door toezichthouder NVAO. Ze moeten elke zes jaar opnieuw worden ‘geaccrediteerd’.
Voor zo’n accreditatie neemt een panel van deskundigen (inclusief een student-lid) de opleiding onder de loep: hoe zit het met de docenten, het curriculum, de faciliteiten en het eindniveau? Met andere woorden, doet de opleiding wat je mag verwachten? Dit gaat allemaal op basis van documentatie die de opleiding verstrekt, maar de panelleden praten ook met docenten en studenten. Dit heet de ‘visitatie’.
Het visitatiepanel stuurt een onderbouwd advies in een ‘visitatierapport’ naar de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). Die geeft uiteindelijk het stempel van goedkeuring. Het kan ook zijn dat opleidingen iets moeten verbeteren. Dan krijgen ze een ‘herstelperiode’ van één of twee jaar. Afkeuringen komen zelden of nooit voor.
Lesbevoegdheid
Dat alles geldt dus ook voor lerarenopleidingen voor het voortgezet onderwijs en de basisscholen. Deze opleidingen liggen altijd onder een vergrootglas: hoe goed zijn die leraren eigenlijk? Leren onze kinderen wel genoeg?
Leraren moeten bevoegd zijn om les te geven. Voor het primair onderwijs heb je een pabo-diploma nodig. Met een tweedegraads bevoegdheid mag je in de onderbouw en het vmbo lesgeven. Voor de bovenbouw van havo en vwo heb je een eerstegraads bevoegdheid nodig, die je kunt behalen met een masteropleiding.
Maar je kunt ook zonder lesbevoegdheid voor de klas staan, zolang je maar bezig bent om die lesbevoegdheid te behalen. Daar komen de zij-instroomtrajecten in beeld.
Omscholen
Stel, je bent journalist, biochemicus of econoom en je wilt alsnog leraar worden. Dan heb je dus al een bachelor- of masterdiploma op zak. Je kunt dan een zij-instroomtraject volgen om leraar te worden. Je krijgt wel een bevoegdheid, maar geen diploma.
Het probleem is dat zulke trajecten zich aan het toezicht van de NVAO onttrekken. Die accrediteert immers opleidingen die tot een diploma leiden, en daar vallen die trajecten buiten. De Onderwijsraad trok hierover aan de bel en het ministerie van Onderwijs vroeg de NVAO om een nieuwe aanpak te ontwikkelen.
Alsnog toezicht
Nu gaat de NVAO alsnog toezichthouden, zonder het systeem op de schop te nemen. Binnen de zesjaarlijkse visitaties van lerarenopleidingen komen voortaan ook de zij-instroomtrajecten aan bod. (Of zoals ze soms heten: trajecten voor een ‘pedagogisch-didactisch getuigschrift’.)
“Omdat deze trajecten formeel geen opleidingen zijn in de zin van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW), kunnen ze niet door de NVAO geaccrediteerd worden”, staat op de website.
Maar de overheid wil er toch zicht op houden. “Met de vastgestelde werkwijze wordt de kwaliteit van deze trajecten nu wél beoordeeld door onafhankelijke panels van deskundigen tijdens de reguliere visitaties van lerarenopleidingen”, belooft de NVAO.
De oordelen gaan over de wettelijke bekwaamheidseisen voor leraren, de opzet van het onderwijs, de begeleiding van zij-instromers en de samenwerking met scholen en mbo-instellingen. Ook de kwaliteit van de toetsing en beoordeling komt aan bod.
De resultaten komen in een afzonderlijk hoofdstuk van het visitatierapport te staan. De NVAO gaat ze niet formeel goedkeuren of afkeuren, maar zal wel een ‘overzichtsrapportage’ opstellen voor het ministerie van Onderwijs.
Geen wapens
En als het traject rammelt? De NVAO heeft nog steeds geen wapens in handen om zulke trajecten tot verbetering te dwingen, maar de hoop is uiteraard dat de lerarenopleidingen dan zelf voor verbeteringen zullen zorgen.
Punt. Of had jij nog wat?