Wat voor invloed heeft afkomst op je levensloop? Dat zoeken we uit in een serie interviews waarin Avansstudenten met een migrantenachtergrond centraal staan. Elsa Röttjers werd geboren in Tanzania. “Die wreedheid jegens vrouwen is waarom ik feminist ben.”
“Mijn vader is Nederlands. Hij verhuisde dertig jaar geleden voor zijn werk bij een ngo naar Tanzania. Hij kwam mijn moeder tegen toen zij langs de weg stond te liften. Na mijn geboorte woonden we afwisselend in Nederland en Tanzania. Uiteindelijk besloten mijn ouders dat we in Tanzania bleven.”
Jij bent verhuisd naar Nederland. Wilden je ouders niet mee?
“Nee, die horen thuis in Tanzania. Mijn vader moet er niet aan denken om terug te gaan naar Nederland. En mijn moeder zou niet overleven in een land met zo weinig natuur en zoveel beton. Mijn ouders hebben daar een grote boerderij met veel grond. De zon schijnt het hele jaar door. Ze zijn supergelukkig.”
Waarom ging jij weg?
“Ik had altijd het gevoel dat ik naar Nederland wilde verhuizen. Dat werd een obsessie in mijn tienerjaren. Ik sprak de Nederlandse taal vloeiend en mijn broer en zus gingen er ook studeren. Ik had zelfs een Nederlands paspoort. Verhuizen naar Nederland was dus een logische stap.”
Je had hoge verwachtingen van Nederland. Hoe ervaar je het?
“Ik romantiseerde Nederland, al was ik bang dat ik niet helemaal mezelf kon zijn. Ik ken totaal geen gêne. In Nederland is het soms: dit is hoe het hoort en als je daarvan afwijkt is het raar. Toch valt het me mee. Misschien heb ik geluk gehad, maar ik heb eigenlijk alleen maar mensen om me heen die mijn gekheid juist waarderen.”
Moest je heel erg wennen aan Breda?
“In Afrika leven mensen echt samen. Ze begroeten elkaar op straat, vragen hoe het gaat. In Nederland weten veel mensen niet wie hun buren zijn. Daar moest ik wel aan wennen. Maar ik ontmoette bij Avans zoveel mooie mensen. Van heimwee was heel snel geen sprake meer. Op mijn opleiding heb ik vrienden die ervoor zorgen dat ik me thuis voel. AKV (de Akademie voor Kunst en Vormgeving, red.) is een warm bad. Dat voelt iedereen die er studeert.”
Lees ook: Mashal Khan: ‘Als moslim krijg je lompe opmerkingen naar je hoofd gesmeten’
Ben je streng opgevoed?
“Nee mijn ouders hebben me heel vrij gelaten. Ik pluk de vruchten van mijn gemixte opvoeding. Veel Tanzanianen zijn superconservatief. Het helpt dat ik een Nederlandse vader heb. Mijn moeder is die typische strenge Afrikaanse moeder, mijn vader is wat meer een vrije geest en dat werkt aanstekelijk voor mijn moeder. Ik heb ook op een expatschool gezeten, dus ik kwam niet veel in aanraking met conservatieve mensen.”
Voel jij je Tanzaniaans?
“In Nederland wel, maar als ik op vakantie ben in Tanzania voel ik dat ik anders ben. Ik ben in mijn gewoonten ver van mijn geboorteland geraakt, maar ik voel me ook niet 100 procent Nederlander. Dat uit zich in de muziek die ik luister, de manier waarop ik dans en de bewondering die ik voor ouderen voel.”
‘Een succesvolle carrière is voor mij niet het hoogst haalbare’
Is dat laatste iets Tanzaniaans dan?
“Jazeker. Respect voor ouderen is heel belangrijk in de Tanzaniaanse samenleving. Kinderen wordt geleerd ouderen aan te spreken met shikamoo, dat betekent: ik houd uw voeten vast. Ik heb in Nederland nog steeds de neiging om iedereen die wat ouder is, uitgebreid te begroeten, ook als ik ze niet ken. Dat is het resultaat van mijn Tanzaniaanse jeugd.”
Waarom koos je voor de opleiding Illustratie en Animatie aan de Akademie voor Kunst en Vormgeving?
“Ik teken al mijn hele leven, altijd en overal. Het liefst schets ik mooie en sterke vrouwen. Of ik er later veel mee ga verdienen? Ik denk het niet. Maar ik heb geen hoge standaarden. Als ik in een huisje met tuin woon en af en toe freelanceklussen binnenhaal, ben ik gelukkig. Ik weet dat we ons allemaal identificeren met werk, maar een succesvolle carrière is voor mij niet het hoogst haalbare of zo.”
En hoe denken je ouders daarover?
Lacht: “Mijn moeder vergeet soms wat ik studeer. Laatst zei ze: ‘Huh, ik dacht dat je beeldende kunst deed?’ ‘Nee mam’, zei ik. ‘Ik studeer Illustratie.’ ‘Maar hoe kom je daarvan rond’, vroeg ze verbaasd. Ze snapt het niet, maar voor haar is het belangrijk dat ik mijn hart volg. Mijn vader vindt het wel mooi. Hij studeerde zelf ook ooit aan AKV.”
‘Ik vind vrouwen prachtig, sterk en inspirerend’
Krijg je iets mee van de situatie in Tanzania? Worden mensenrechten geschonden?
“Onze regering is problematisch, maar eigenlijk is de situatie voor vrouwen en homo’s altijd al fucked up geweest. Als jonge meisjes zwanger raken, mogen ze niet meer naar school. Soms worden ze zelfs verkracht door docenten die er vervolgens mee wegkomen. Ik vind het verschrikkelijk. Die wreedheid jegens vrouwen is waarom ik feminist ben.”
Is dat ook waarom je vrouwen tekent?
“Misschien wel. Ik vind vrouwen prachtig, sterk en inspirerend. Dat probeer ik terug te laten komen in mijn tekeningen.”
Ga je weleens terug?
“Twee keer per jaar. Dit jaar ben ik in de zomer toevallig niet geweest, maar met kerst ga ik wel. Ik mis mijn ouders en onze tuin, het weer en de straatfeestjes. Maar ik word daar ook geconfronteerd met de situatie van vrouwen. Dat is rot, omdat ik weinig kan doen om te helpen.”
Zien mensen jou anders dan je bent?
“Of mensen me veroordelen of niet, dat kan me eigenlijk vrij weinig schelen. Mensen die mij echt kennen, weten van die eigenzinnige houding. Soms denk ik wel dat docenten mij overschatten. Omdat ze ervan uitgaan dat ik bijzonder ben vanwege mijn exotische wortels. Terwijl ik ook gewoon maar ‘ik’ ben, niet specialer dan medestudenten.”
Koningin Maxima zei: ‘De Nederlander bestaat niet’. Wat vind jij van die uitspraak?
“Volgens mij klopt dat wel. Dé Nederlandse identiteit bestaat niet. De vermenging van culturen en al die verschillende nationaliteiten geven Nederland juist kracht.”
Punt. Of had jij nog wat?